Figuur 1. Peilbesluiten en maatregelen tegen zoutindringing (bron Nationaal Waterplan 2022-2027).
De doelstellingen van het beleid met betrekking tot verzilting en hoe Rijkswaterstaat dit in uitvoering brengt staat beschreven in het Nationaal Waterplan 2022-2027. Dit plan bevat ook het uitvoeringsplan van Rijkswaterstaat (het vroegere Beheerplan Rijkswateren). Het Nationaal Water Programma 2022–2027 geeft een overzicht van de ontwikkelingen binnen het waterdomein en legt nieuw ontwikkeld beleid vast. Het Rijk werkt aan schoon, veilig en voldoende water dat klimaatadaptief en toekomstbestendig is. Ook is er aandacht voor de raakvlakken van water met andere sectoren. In het uitvoeringsplan van Rijkswaterstaat is beschreven welke taken worden uitgevoerd om de doelen van het beleid te realiseren.
Verzilting is de toename van het zoutgehalte in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater. In 2018 trad er door droogte verzilting op in het IJsselmeer, in de Rijn-Maasmonding, op het Amsterdam-Rijnkanaal, in delen van het Volkerak-Zoommeer en in het Kanaal van Gent naar Terneuzen.
In de rijkswateren wordt verzilting vooral veroorzaakt door indringend zeewater. Verzilting kan negatieve gevolgen hebben voor de drinkwatervoorziening, de landbouw en zoutgevoelige natuur, maar ook positieve gevolgen, bijvoorbeeld doordat verzilting brakke of zoute natuur stimuleert. Om problemen te beperken en kansen te creëren, stuurt Rijkswaterstaat actief op het tegengaan of het stimuleren van verzilting. De kans op verzilting neemt toe als gevolg van klimaatverandering en bij sommige ingrepen in de fysieke leefomgeving, maar ook bij het creëren van zoetzoutovergangen voor ecologische doelen.
Omdat verzilting de zoetwaterbeschikbaarheid onder druk zet, beoordeelt Rijkswaterstaat de effecten van projecten en gaat na of compenserende maatregelen nodig zijn. De werkwijze hiervoor heeft Rijkswaterstaat vastgelegd in de Handreiking Verzilting. Rijkswaterstaat ontwikkelt en beheert modellen voor de berekening van verzilting. Er zijn diverse 1D en 3D modellen voor verschillende delen van het hoofdwatersysteem. Zo is er een zoutlekmodel voor zouttransport bij sluizen. De modellen worden gebruikt bij verkenningen naar de effecten van onder andere klimaatverandering en ingrepen in het watersysteem.
Rijkswaterstaat voert maatregelen tegen zoutindringing uit (figuur 1). Op diverse zoetzoutovergangen zijn bellenschermen geplaatst en in een droge zomer kunnen schutbeperkingen worden ingesteld. Deze maatregelen worden steeds vaker in het ontwerp van sluizen meegenomen, zoals bij de vervanging van de Krammersluizen. Bij IJmuiden wordt het extra zoutbezwaar dat op het Noordzeekanaal komt als gevolg van de bouw van de nieuwe Zeesluis bij IJmuiden gemitigeerd middels een Selectieve Onttrekking. Zo wordt het probleem zo veel mogelijk bij de bron aangepakt.
