Oevers
Na het ontstaan van het Grevelingenmeer waren de schorren snel ontzilt en raakten begroeid met zoete pioniersoorten. De slikken ontziltten langzamer en gingen via een zoute en brakke vegetatie over in zoete graslanden en struwelen. Door een sterk verschillend beheer in de twee deelgebieden, beweiden in het zuidelijke deel en niets doen in het noordelijke deel, hebben zich geleidelijk aan twee deelgebieden ontwikkeld die ieder een eigen karakter hebben. In het zuiden is een landschap van bloemrijke graslanden met beginnende struwelen ontstaan, terwijl er in het noorden sprake is van bosontwikkeling, in feite een beginnend oerbos. Alleen in de oeverzone dichtbij het (zoute) meer is er nog sprake van kale delen en een smalle zone waarin zoute en brakke vegetaties voorkomen (Van der Pluijm en De Jong 2003).
Figuur 2: De topografie van het Grevelingenmeer met de belangrijkste namen van de oevergebieden en de eilanden (uit: De Kraker 2015).
Eilanden
Op de eilanden zijn gebieden waar wel en geen vegetatiesuccessie plaatsvindt. Net als op de Slikken van Flakkee hangt dit sterk samen met het beheer: waar begrazing of actief beheer plaatsvindt, treedt geen vegetatiesuccessie op; in gebieden zonder begrazing en actief beheer wel. In zoute delen van de eilanden treedt vrijwel geen vegetatiesuccessie op (figuur 3). In gebieden waar successie plaats heeft gevonden is een houtige vegetatie zoals bos, wilgenstruweel en/of duindoornstruweel aanwezig. Gebieden waar geen successie op heeft getreden bestaan uit zeer waardevolle kalkminnende duinvalleivegetaties tot schorvegetaties afhankelijk van de mate van zoutindringing in de bodem Bouma et al. (2008). Tot de waardevolle duinvalleivegetaties behoren die waarin de groenknolorchis voorkomt. Zie daarvoor deze pagina. Ook de herfstschroeforchis is een soort die voorkomt in duinvalleivegetaties. Op de Hompelvoet is deze soort de laatste jaren (tot 2017) spectaculair toegenomen (De kraker 2017).
Vegetatiekaart van de oevers en eilanden
Voor de Grevelingen is een ecotopenkartering gemaakt die naast de structuurinformatie ook de zoutgradiënt, dat wil zeggen het onderscheid tussen de zoet-brak-zout-vegetatie bevat (Reitsma en de Jong 2013).
De kaarten zelf staan in de bijlagen:
De Kraker (2012) geeft een mooi overzicht van de bijzondere vegetaties die in het gebied van de Grevelingen te vinden zijn.
Erosie van oevers
Sinds het meer stagnant is geworden in 1971 vindt er afslag van de oevers plaats. Consemulder (1996) berekent een jaarlijkse afslag van droog gebied van 6,06 ha in de periode 1980-1990 en 2,71 ha in de periode 1990-1995. Het areaal ondiep water is in de genoemde periodes toegenomen met respectievelijk 8,49 ha en 5,42 ha. Consemulder en Liek (2000) voegen daar nog periode 1995-1998 aan toe, maar merken tevens op dat het aantal beoordeelde metingen beperkt is door het niet goed uitvoeren van het meetprogramma en door fouten in de metingen. Hoeksema en Liek (2002) concluderen dat van de onverdedigde oevers weliswaar driemaal zo veel droge oppervlakte is verdwenen in de periode 1990-2001 (52 ha), vergeleken met de decade daarvoor (17,2 ha), maar dat 50 ha daarvan voor rekening komt van de Slikken van Flakkee. In het algemeen lijkt de erosie van de onverdedigde oevers zich te gaan stabiliseren.
In de jaren na de afsluiting is er veel onderzoek verricht naar de manieren waarop de oevers kunnen worden beschermd tegen erosie door golfwerking. Fortuin (1989) geeft een overzicht voor het Veerse Meer en het Grevelingenmeer van de verschillende methoden die zijn ontwikkeld, de kosten en de effecten op de natuur (Fortuin 1989 (deel 2)).
Referenties
- Notitie knelpunten autonome ontwikkeling, Bouma, S, W. Lengkeek, T. Boudewijn, L. Turlings, R. Abma en R. Nieuwkamer, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 28 april 2008.
- Oeverontwikkelingen Grevelingenmeer periode 1980-1995, Consemulder, J., RIKZ, 29 maart 1996.
- Analyse oeverontwikkelingen Grevelingenmeer periode 1990-1998, Consemulder, J. en G. Liek, RIKZ, 5 december 2000.
- De ontwikkeling en bescherming van oevers in afgesloten zeearmen, Samenvatting van de morfologische en biologische evaluatiestudies in Veerse Meer en Grevelingenmeer, Fortuin, A., Rijkswaterstaat Dienst Getijdewateren, juli 1989.
- De ontwikkeling en bescherming van oevers in afgesloten zeearmen, Samenvatting van de morfologische en biologische evaluatiestudies in Veerse Meer en Grevelingenmeer, Fortuin, A., Rijkswaterstaat Dienst Getijdewateren, juli 1989.
- Oeverontwikkelingen Grevelingenmeer over de periode 1990-2001, Hoeksema, R. en G.J. Liek, RIKZ, 26 april 2002.
- Grevelingenverslag 2015, Kraker, C. de, Ecologisch adviesbureau Sandvicensis, mei 2016.
- Vegetatie van de Grevelingen, kartering meetsoorten 2009-2011, Kraker, K. de, Ecologisch adviesbureau Sandvicensis, november 2012.
- Verslag ontwikkeling Herfstschroeforchis op de Hompelvoet in 2017, Kraker, K. de, Ecologisch adviesbureau Sandvicensis, november 2017.
- Oerbos en savanne in de Grevelingen: de twee gezichten van de Slikken van Flakkee, 30 Jaar vegetatieontwikkeling op de Slikken van Flakkee (Grevelingenmeer) 1972 - 2001, Pluijm, A. van der, en D. de Jong, RIKZ, december 2003.
- Ecotopen- en habitatkartering 2011 van de zoute meren Grevelingen en Veerse Meer 1:10.000 Bijlage IV Habitattypenkaart Grevelingen, Reitsma, J. & J. de Jong, Bureau Waardenburg, 23 januari 2013.
- Ecotopen- en habitatkartering 2011 van de zoute meren Grevelingen en Veerse Meer 1:10.000, Reitsma, J. & J. de Jong, Bureau Waardenburg, 23 januari 2013.
- Ecotopen- en habitatkartering 2011 van de zoute meren Grevelingen en Veerse Meer 1:10.000 Bijlage IIa Structuurkaart Grevelingen, Reitsma, J. & J. de Jong, Bureau Waardenburg, 23 januari 2013.
Zie ook
- Herintroductie getij in de Grevelingen en effecten op natuur in intergetijdengebieden
- Notitie knelpunten autonome ontwikkeling
- Ecologisch onderzoek Getij Grevelingen
- Vegetatie van de Grevelingen, kartering meetsoorten 2009-2011
- Grevelingenmeer van kwetsbaar naar weerbaar? Een beschrijving van de ontwikkelingen van 1996 tot 2001 en een toetsing aan het beleid
- Natuureffectenstudie bij de Rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer Deel I
- Grevelingenverslag 2014
- Grevelingenverslag 2015
- Grevelingenverslag 2013
- MIRT-verkenning Grevelingen, milieueffectrapport Deel B: bijlagen
