Gebruik van PFAS

PFAS in gebruik

Figuur 1: PFAS wordt ook aangetroffen in de anti-aanbaklaag van pannen (Foto: Wageningen University & Research).

De stoffen die onder PFAS vallen hebben eigenschappen die van pas komen bij tal van toepassingen: ze zijn bijvoorbeeld water-, vet-, vuil- en stofafstotend. Ze kunnen goed tegen warmte en worden niet gemakkelijk aangetast door andere chemische stoffen (Rijksoverheid 2023). Hierdoor worden ze veel gebruikt in de industrie en bij consumentenproducten. Het gevolg is dat de stoffen terechtkomen in ons milieu, bijvoorbeeld bij het lozen van afvalwater. Er is nog veel onbekend over hoe PFAS in het milieu komt. Jans en Berbee (2020) geven informatie over het onderzoek naar branches waar het gebruik en vrijkomen van PFAS nog niet goed in kaart is gebracht.

Hieronder zijn de verschillende branches beschreven waarin PFAS wordt gebruikt of waarbij PFAS vrijkomt.

Afvalbranche

Bij afvalverwerkers komt een zeer gevarieerd mengsel aan afval binnen. Dit afval bevat mogelijk PFAS-houdende producten, die vrijkomen bij afvalverwerking. De afvalbranche is daarmee zelf geen bron van PFAS in de zin dat hier PFAS gebruikt of gemaakt wordt, maar de stoffen kunnen hier mogelijk wel vrijkomen in het milieu (Jans en Berbee 2020).

Afvalwaterverwerking

Rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s) en industriële afvalwaterzuiveringsinstallaties (awzi’s) verwerken rioolwater en industrieel afvalwater dat mogelijk PFAS bevat. De kennis van verwijdering van PFAS in waterzuiveringsinstallaties is nog in ontwikkeling. Volgens gegevens uit de Watson-database (een database met monitoringdata van microverontreinigingen in influent en effluent van Nederlandse rioolwaterzuiveringsinstallaties), wordt PFAS zowel in het influent als in het effluent van rwzi’s gevonden. PFAS uit de afvalwaterstromen komen via deze routes in het oppervlaktewater terecht. Net als voor de afvalverwerkers geldt dat de waterzuivering geen bron is, in de zin dat PFAS wordt gebruikt. PFAS aanwezig in het effluent wordt veroorzaakt door lozingen op de riolering (Jans en Berbee 2020).

Blusschuim

Blusschuim is een bekende en significante bron van PFAS in het milieu. In het verleden bevatte blusschuim vaak PFOS; tegenwoordig is dit veelal vervangen door de stof fluortelomeersulfonaat, beide stoffen behoren tot PFAS. Het gros van het blusschuim wordt gebruikt voor blusoefeningen. Voor deze trainingsdoeleinden dient tegenwoordig fluorvrij schuim gebruikt te worden. Brandweer Nederland onderzoekt of ook de schuimen voor calamiteiten fluorvrij gemaakt kunnen worden (Jans en Berbee 2020).

Grondverwerking, -verzet en –stort

Bij het verwerken, verzetten en storten van grond die vervuild is met PFAS, kan ook PFAS vrijkomen. Deze stoffen zullen deels met het ingezameld, percolerend regenwater in het oppervlaktewater terechtkomen (Jans en Berbee 2020).

Industriële toepassingen

Er zijn verschillende industriële toepassingen van PFAS bekend. Zo wordt PFAS in de betonindustrie genoemd als mogelijk bestanddeel van bekistingsolie. Deze olie kan vervolgens via het spoelwater in het afvalwater terechtkomen. Daarnaast kan PFAS volgens de website van Chemours gebruikt worden in middelen om steen en beton vlekbestendig en water- en vetafstotend te maken (Chemours 2023). In de kunstvezelproductie wordt PFAS mogelijk gebruikt in het extrusieproces, waarbij de kunststof door een matrijs (soort schroef) wordt geperst. Kunststofextrusie is een continu of discontinu proces waarbij de kunststof in een schroef plastisch wordt gemaakt en wordt gemengd met de benodigde additieven om bepaalde materiaaleigenschappen te verkrijgen. Afhankelijk van de toepassing worden ook de kunstvezels zelf met PFAS behandeld. In de metaalindustrie wordt PFAS om veiligheidsredenen gebruikt bij het proces metal plating (verchromen, anodiseren en beitsen). PFAS verlaagt de oppervlaktespanning van het water, waardoor de mist met bijvoorbeeld chroom niet vrijkomt in de lucht. In de papierindustrie kan PFAS worden gebruikt in voedselcontactmaterialen, zoals pizzadozen en wegwerpbordjes, of speciale papierproducten, zoals glossy papier. De fluorhoudende stoffen komen vrij bij de productie van deze papieren artikelen, maar ook bij de oud-papierverwerking. PFAS-polymeren kunnen ook worden toegepast in elektronica, bijvoorbeeld ten behoeve van isolatie, brandvertraging en soldering. Tot slot worden kleine hoeveelheden PFAS gebruikt in de fotografische industrie, fotolithografie en bij het maken van halfgeleiders (Jans en Berbee 2020).

Schoonmaak- en onderhoudsmiddelen

PFAS-verbindingen worden toegepast in sommige schoonmaak- en onderhoudsmiddelen voor zowel huishoudelijk als industrieel gebruik. Ook de website van Chemours geeft aan dat PFAS wordt gebruikt in professionele schoonmaakmiddelen, polishes en waxen (Chemours 2023). Zo kunnen perfluorverbindingen bijvoorbeeld gebruikt worden in polishes voor auto’s en vloeren (Jans en Berbee 2020).

Referenties

Watson-database, Anon., Rijksoverheid, 14 maart 2023.
Website Chemours, Chemours, 14 maart 2023.
Bronnen van PFAS voor het Nederlandse oppervlaktewater, Jans, A. en R. Berbee, RWS-WVL, 14 juli 2020.
Waar zit wat in: PFAS, Rijksoverheid, RIVM, 14 maart 2023.