Meer Waarde met Mosselen

Figuur 1: Aanleg mosselbank [Foto: Edwin Paree]

In dit RAAK PRO voorstel wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om litorale mosselbanken in de Oosterschelde aan te leggen en middels een vorm van actief beheer langdurig in stand te houden.

Het onderzoek en de innovatie is een gezamenlijke vraag van de schelpdiersector, Rijkswaterstaat en natuurorganisaties. Deze partijen uit het werkveld hebben verschillende doelen, namelijk dat:

nieuwe, rendabele productielocaties voor de schelpdiersector ontstaan;
er (alternatieve) methodes beschikbaar komen om (randen van) intergetijdengebieden (het litoraal) te stabiliseren voor zandhonger;
de natuurwaarde van intertidale gebieden wordt verhoogd en wordt bijgedragen aan het voldoen aan Natura-2000 doelstellingen.

Onderzoek in dit project levert inzicht in hoe een litorale mosselbank kan worden aangelegd, wat het gemeenschappelijke doel van de betrokken partijen is. Ook levert het onderzoek meer inzicht in de mate waarin specifieke doelen van de verschillende vragen partijen, die ogenschijnlijk deels tegengesteld lijken te zijn, kunnen worden verenigd.

Meer informatie leest u in het Projectplan RAAK PRO 'Meer Waarde met Mosselen'.

Resultaten van het project Meer Waarde met Mosselen vindt u In hier

Doelstelling

Onderzoeken van de meerwaarde van litorale mosselbanken voor de natuur (biodiversiteit, plaatstabiliteit en de economie. Ook worden de (on)mogelijkheden onderzocht om deze verschillende doelstellingen middels een vorm van actief langdurig beheer te verenigen. Het belangrijkste concrete resultaat is een beproefde methode, met guidelines en protocollen, voor de aanleg van litorale mosselbanken. Inzicht in duurzaam beheer wordt verkregen met een waardenmodel. De nieuwe kennis, inzichten en producten worden in het bestaande kennis management systeem van de Delta Academy, Delta Expertise Site (Wiki), geïncorporeerd en zo breed ontsloten. Over de nieuwe kennis wordt gepubliceerd en de kennis en producten worden gebruikt in het onderwijs en de nascholing van HZ.

Consortium en deelnemers

Het consortium wordt gevormd door HZ, het werkveld en kennisinstellingen NIOZ, IMARES en Deltares.

Werkveld

Mosselkwekers Roem van Yerseke en De Ronde hebben een belangrijke rol in het consortium door mosselzaad afkomstig van MZI’s (Mosselzaad-Invanginstallaties) te leveren en kennis en ervaring in te brengen in het onderzoek naar de commerciële waarde en actief beheer. BluePort Oosterschelde (een samenwerkingsverband van innovatieve schelpdierkwekers), PO Mosselcultuur en de Nederlandse Oestervereniging zijn als deelnemer betrokken. Zij vertegenwoordigen de gehele schelpdiersector en zorgen voor praktijkkennis in het onderzoek, kenniscirculatie, kennisdeling en stimuleren implementatie;
Rijkswaterstaat Dienst Zee en Delta brengt praktijkkennis en -ervaring in over zandhonger, plaatstabiliteit en het beheer van platen. De nieuwe kennis die zij opdoet in dit project wordt gedeeld met de andere Diensten van Rijkswaterstaat via hun Corporate Innovatie Programma;
Natuurorganisaties Natuurmonumenten, ARK Natuurontwikkeling (met het initiatief DeltaTalent) en het Wereldnatuurfonds brengen in het consortium kennis in over de natuur in het gebied, Natura2000 richtlijnen en natuurbeheer. Zij dragen met name bij aan het onderzoek naar de natuurwaarde van de litorale mosselbanken.

Kennisinstellingen

het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) is het oceanografische instituut voor Nederland. NIOZ verricht zowel fundamenteel als toegepast wetenschappelijk onderzoek om kennis te verzamelen over estuaria, zeeën en oceanen. Betrokken is de werkgroep Ruimtelijke Ecologie. NIOZ is recent als waardevolle kennispartner structureel aan het netwerk van HZ toegevoegd en brengt kennis in over biofysische interacties, ecosysteem stabiliteit, ecosysteem restoratie en ecologische kustverdediging. Het project levert voor NIOZ nieuwe kennis op over interactie tussen schelpdieren en de omgeving (zand, slib) en de relatie met andere organismen (natuurwaarden). Dit sluit aan bij het onderzoek van de werkgroep die de tweezijdige interactie bestudeert tussen organismen, die hun landschap vormgeven en de landschappen, die bepalen onder welke condities organismen leven;
het Institute for Marine Resources and Ecosystem Studies (IMARES) is het Nederlandse instituut voor toegepast marien ecologisch onderzoek. Het maakt deel uit van Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR) en heeft als doel kennis vergaren van en advies geven over duurzaam beheer en gebruik van zee- en kustgebieden. Bij het project is de afdeling Delta in Yerseke betrokken. IMARES brengt kennis in van deltatechnologie, rol van biobouwers voor kustverdediging en biodiversiteit, ecologische draagkracht en schelpdierkweek. Daarnaast brengt IMARES samen met NIOZ kennis in van experimenten in de Waddenzee met de aanleg van schelpdierbanken. Het project levert IMARES kennis op over mogelijkheden voor het bouwen van kustverdediging met de natuur en van plaatstabiliteit.
Deltares is een onafhankelijk toegepast kennisinstituut op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur dat zich voornamelijk richt op delta’s, kustregio’s en riviergebieden. In dit project wordt kennis ingebracht door de unit Kust & Zee, kennis van het hydraulisch, morfologisch en ecologisch functioneren van ecosystemen in relatie tot het ingrijpen, menselijk gebruik en gebiedsbeheer. Voor Deltares levert het project nieuwe kennis over plaatstabiliteit en natuurwaarden, dat aansluit bij het eigen eco-engineering onderzoeksprogramma.

Overige partijen Ecoshape en de Provincie Zeeland zijn eveneens bij het project betrokken. Via Ecoshape wordt een verbinding gemaakt met een groot onderzoeksprogramma (omvang ruim 30 miljoen) naar ecodynamisch ontwikkelen en ontwerpen van waterbouwkundige infrastructuur (Building with Nature). HZ en Rijkswaterstaat werken in de Oosterschelde rond aanleg van kunstmatige oesterriffen en zandsuppleties al met hen samen. De Provincie Zeeland is aangehaakt voor de kennisdeling en verspreiding in de regio en ondersteunt de aanvraag voor een MZI-locatie voor de experimenten.

Projectorganisatie en management

Figuur 2: organisatiestructuur

De stuurgroep vertegenwoordigt het ‘bestuurlijk niveau’ en stuurt op het behalen van de doelstellingen en resultaten. De stuurgroep stuurt niet op activiteitenniveau. De stuurgroep bestaat uit een afvaardiging van de verschillende partijen (hogeschool, werkveld, kennisinstellingen):

Willem den Ouden, Directeur Delta Academy, HZ University of Applied Sciences
Huub Lacor, Directeur Roem van Yerseke
Leo Adriaanse, Senior Adviseur Waterbeheer, Rijkswaterstaat
Bjørn van den Boom, Belangenbehartiger Zuidwestelijke Delta, Natuurmonumenten
Peter Herman, Vestigingsdirecteur Yerseke, NIOZ
Robert Trouwborst, Vestigingsmanager IMARES

Projectleider Lector Tjeerd Bouma is de projectleider. Hij heeft de dagelijkse leiding en coördineert de uitvoering van het project. Hij wordt ondersteund door het HZ projectbureau (zie 5.4). De belangrijkste taken van de projectleider zijn:

het realiseren van de projectdoelstellingen;
oplossen van knelpunten / problemen die eindresultaten in de weg staan;
de voortgangsbewaking van het project;
aansturen van teams;
het (laten) zorgen voor een adequate administratieve organisatie en het tijdig voldoen aan alle rapportageverplichtingen.

Kernteam en onderzoeksteam Voor de uitvoering is een kernteam geformeerd van senior onderzoekers die het onderzoek begeleiden en bewaken:

Prof. Dr. Tjeerd Bouma, lector HZ
Dr. Joost Stronkhorst, lector HZ (binnenkort te benoemen)
Dr. Ir. Jeroen Wijsman, onderzoeker IMARES en lector HZ
Prof. Dr. Johan van de Koppel, NIOZ
Dr. Tom Ysebaert, IMARES
Drs. Mindert de Vries, Deltares
Dr. Jebbe van der Werf, Deltares

Zij voeren het onderzoek uit, samen met een groep onderzoekers (het onderzoeksteam), in ieder geval bestaande uit:

Onderzoekers HZ: Jacob Capelle, Joao Salvador de Paiva, Anneke van den Brink, Ageeth van Maldegem en een nog aan te stellen promovendus
Onderzoekers/adviseurs van de werkveldpartners, o.a. Cees de Koeijer en Adrie de Jonge (Roem van Yerseke), Andre de Ronde (De Ronde Beheer), Eric van Zanten (Rijkswaterstaat) en Gijs van Zonneveld (Stichting ARK)
Studenten HZ

Vanwege het integrale, multidisciplinaire karakter van het vraagstuk en de grote samenhang in het onderzoek, is bewust gekozen om geen werkgroepen/subteams te maken. Het gehele onderzoek wordt centraal gecoördineerd en uitgevoerd. Kernteam en onderzoeksteam hebben (digitaal) op regelmatige basis overleg (indicatief 2-maandelijks). Per werkpakket is een aantal partijen primair betrokken: zij stemmen de betreffende onderzoeksactiviteiten op wekelijkse basis af.

Communicatie en Implementatie Voor communicatie en implementatie wordt een aparte werkgroep geformeerd, die verantwoordelijk is voor het de uitvoering van het (nog op te stellen) communicatie- en implementatieplan in fase 2 van het project. Vanuit HZ nemen hierin in ieder geval zitting:

Tjeerd Bouma, als projectleider en trekkend lector
Carla Pesch, coördinator onderzoek en verbinding met het onderwijs
Evy van der Wees, communicatie medewerker onderzoek en valorisatie

Andere medewerkers voeren specifieke taken uit, zoals docenten voor onderwijsontwikkeling en PR-medewerkers voor disseminatie, organisatie van bijeenkomsten, conferenties, e.d..

Expertgroep De expertgroep komt twee keer per jaar bijeen en heeft als rol om kennis in te brengen en te delen, resultaten en conclusies te toetsen en de kwaliteit van het onderzoek (mede) te bewaken. In de expertgroep nemen in ieder geval plaats:

Dr. Ankie Bruens, expert sediment dynamica (Deltares)
Prof. Dr. Peter Herman, expert estuarine ecologie (NIOZ en Radboud Universiteit)
Prof. Dr. Aad Smaal, expert duurzame schelpdiercultuur (IMARES, WUR)

Referenties

Projectplan RAAK PRO HZ Meer Waarde met Mosselen, Anon., HZ University of Applied Sciences, 1 december 2014.

Meer Waarde met Mosselen

Doelstelling

Consortium en deelnemers

Projectorganisatie en management

Zie ook