Zoet water in Zeeland

De zoetwatersituatie in Zeeland wordt bepaald door de combinatie van natuurlijke gebiedskenmerken en uiteenlopende eisen voor het gebruik van het water. De overtollige neerslag stroomt vanwege de hoogteligging van Zeeland niet uit zichzelf naar zee en zal dus regelmatig actief moet worden afgevoerd. In droge perioden groeit de behoefte aan zoet water, met name in de landbouw, terwijl het dan beperkt beschikbaar is vanwege de ligging in een zoute omgeving en de bescheiden externe aanvoer.

Neerslag

Figuur 2: Neerslag, verdamping en hun som in Wilhelminadorp over de jaren 1991-2020. Om het gemiddeld verloop te accentueren zijn de 30-daagsgemiddelde waarden getoond (Provincie Zeeland, 2021).

Over het jaar heen is er in Zeeland geen gebrek aan neerslag. Er is op jaarbasis nagenoeg altijd sprake van een neerslagoverschot, maar in de zomer treedt een verdampingsoverschot op (figuur 2). Het verloop van de curves maakt duidelijk dat verdamping een geleidelijk patroon over het jaar vertoont met maximumwaarden gedurende de hoogzomer. Neerslag valt gelijkmatig gedurende het jaar met de laagste waarden begin april en de hoogste eind september. De groene lijn geeft het neerslagoverschot aan, en zodra die beneden de nullijn komt (gemiddeld eind maart) is er sprake van een neerslagtekort oftewel een verdampingsoverschot.

Zoetwateraanvoer

Nederland heeft door zijn ligging een grote aanvoer van zoet water via de Rijn en de Maas, waarbij de Rijn 90% van die aanvoer verzorgt. Zeeland blijft voor het grootste deel verstoken van deze aanvoer. Het oostelijk deel van Zeeland profiteert direct van de rivieraanvoer via inlaten aan het Volkerak-Zoommeer. Het water is weliswaar wat minder zoet dan stroomopwaarts, maar de beschikbare hoeveelheid is groot. Er is ook een technische afgeleide aanvoer, namelijk via pijpleidingen vanuit de Biesbosch. Deze leidingen leveren drinkwater, industrieel water en in wat geringere mate landbouwwater, met name voor de fruitteelt in Zuid-Beveland.

Infiltratie en kwel

Figuur 3: Hoogtekaart van Zeeland (Zie ook AHN).

In het deel van Zeeland zonder externe wateraanvoer spelen drie zaken die de zoetwaterbeschikbaarheid sterk beïnvloeden. Ten eerste behoort het droge land van Zeeland tot Laag-Nederland met een hoogteligging van zo om en nabij NAP-niveau. Daarnaast is het land opgebouwd uit sedimenten, zodat er geen werkelijk ondoordringbare aardlagen zijn. De combinatie van deze twee is dat de invloed van de zee zich in het hele gebied doet gelden. Ten derde is het land erg plat, zodat neerslag van nature beperkt zijwaarts afstroomt en water dus relatief lang verblijft waar het valt. De overwegende richting waarin het zich kan verplaatsen is verticaal, dus de bodem in. Het gemiddelde grondwaterpeil ligt beneden NAP, vooral in gebieden met veen (en klei) in de ondergrond. Deze gebieden zijn in figuur 3 herkenbaar als de blauwe vlekken. Hier zit het zoute grondwater dicht onder het maaiveld. In veel van deze gebieden is er een netto stroom van grondwater naar het oppervlak. Deze stroming wordt kwel genoemd en is in Zeeland zo goed als overal zout. Voor de reguliere (zoete) landbouw is zoute kwel een groot probleem.

Meer informatie

Meer informatie over de zoetwatersituatie in Zeeland is te vinden in het Zeeuws Deltaplan Zoet water (Provincie Zeeland, 2021).

Onder de referenties vindt u een zogenaamde conceptmap die als navigatiemiddel fungeert om toegang te krijgen tot de informatie over de de Zeeuwse zoetwatersituatie. De onderdelen van de conceptmap zijn aan te klikken waardoor de onderliggende pagina’s met informatie beschikbaar komen. Uitleg over het gebruik van de conceptmaps vindt u op de deze pagina.

Referenties

Zeeuws Deltaplan Zoet Water, Anon., Provincie Zeeland, juli 2021.