PFAS Gezondheidsrisico: verschil tussen versies

Huidige versie van 25 jul 2023 om 09:40

Mensen worden blootgesteld aan PFAS via voedsel, drinkwater en lucht of door het gebruik van PFAS-houdende producten. PFAS accumuleren in het lichaam en kunnen, bij een blootstelling die hoog genoeg is en lang genoeg duurt, negatieve effecten hebben op het immuunsysteem, de leverfunctie en het cholesterolgehalte. Het belangrijkste effect bij de mens is dat op het immuunsysteem. Hierop heeft de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (European Food Safety Agency; EFSA) de gezondheidskundige grenswaarde van PFAS gebaseerd. In 2021 is geconcludeerd dat in Nederland de totale wekelijkse inname van PFAS via voedsel én drinkwater hoger is dan deze gezondheidskundige grenswaarde (RIVM 2022).

Figuur 1: Verhoogde gezondheidsrisico's door blootstelling aan PFAS (Foto: Wikipedia).

PFAS kunnen een risico vormen voor de gezondheid van mensen en het milieu. Naast de schadelijkheid van de stof is de hoeveelheid die iemand inademt, of inslikt, en hoe vaak of hoe lang dit contact duurt, bepalend voor het risico op schadelijke gezondheidseffecten. Hetzelfde geldt voor het milieu, waar de hoeveelheid van de stof in het milieu het risico bepaalt. Mensen kunnen op verschillende manieren in contact komen met PFAS. Dit heet de blootstelling aan een stof. Bijvoorbeeld via voedsel en drinkwater waar een beetje PFAS in zit, door het inademen van lucht of het inslikken van grond die PFAS bevat. Ook kunnen mensen kleine hoeveelheden PFAS binnen krijgen door het gebruik van producten zoals ski wax, smeermiddelen en waterafstotend impregneermiddel- waar PFAS los in zitten (RIVM 2023).

Om te bepalen of een stof risico’s geeft, worden risicogrenzen vergeleken met de (verwachte) blootstelling aan een stof. Wanneer risicogrenzen worden overschreden is het belangrijk om de situatie verder te onderzoeken om te beoordelen wat het risico in deze specifieke situatie is en hoe de risico’s kunnen worden beperkt.

Op basis van de beschikbare informatie heeft het RIVM de risico’s voor mensen en/of milieu beoordeeld voor PFOS, PFOA en GenX-stoffen voor een aantal specifieke situaties. Er is bijvoorbeeld gekeken naar blootstelling van PFOS, PFOA of GenX-stoffen vanuit een specifiek compartiment (bijvoorbeeld lucht, oppervlaktewater, drinkwater of voeding). In deze situaties lijken de risico’s voor mensen meestal mee te vallen, omdat de hoeveelheden die mensen binnen krijgen laag zijn. Risico’s zijn echter niet altijd uit te sluiten. Dit is bijvoorbeeld het geval geweest bij omwonenden die dichtbij de DuPont/Chemours fabriek in Dordrecht wonen. Daar heeft langdurige blootstelling aan PFOA in het verleden mogelijk tot gezondheidsrisico’s geleid (RIVM 2023).

Er is ook steeds meer bekend over de nadelige effecten van stoffen uit de PFAS-groep op de gezondheid. Op 4 juni 2021 is de Kamer door het RIVM geïnformeerd over een opinie van de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) met de conclusie dat de blootstelling van mensen aan PFAS in Nederland op dit moment hoger wordt ingeschat dan de EFSA waarden. Omdat deze EFSA grenswaarden gebaseerd zijn op levenslange blootstelling betekent een tijdelijke overschrijding geen acuut gezondheidsrisico. Het is wel noodzakelijk om actie te ondernemen om de blootstelling van mensen aan PFAS via voedsel, drinkwater en andere bronnen te verminderen en nadere onderzoeken te doen (Provincie Zeeland 2023).

EFSA

EFSA: (Europese Voedselveiligheidsautoriteit) (European Food Safety Authority) is de Europese Voedselveiligheidsautoriteit. EFSA adviseert de Europese Commissie (EC(European Commission)) over voedselveiligheid. EFSA levert onafhankelijke wetenschappelijke beoordelingen, zogenoemde opinies, over voedsel gerelateerde risico’s van (onder andere) chemische stoffen in voedsel. De EC gebruikt deze beoordelingen om de noodzaak voor maatregelen te bepalen. EFSA leidt in haar opinies een gezondheidskundige grenswaarde af. Deze waarde wordt in de risicobeoordeling gebruikt en heeft geen wettelijke status. De EC kan op basis van een EFSA-opinie Europese wetgeving opstellen, bijvoorbeeld wettelijke productnormen voor voedsel.

Een gezondheidskundige grenswaarde van een stof geeft aan wat de maximale hoeveelheid van een stof is die iemand binnen mag krijgen, zonder dat dit gevolgen heeft voor zijn gezondheid. Deze waarde wordt in risicobeoordeling gebruikt en heeft geen wettelijke status. Een voorbeeld van een gezondheidskundige grenswaarde is de TWI: Tolereerbare Wekelijkse inname, deze geeft aan hoeveel je levenslang wekelijks mag binnen krijgen van een stof zonder dat dit gevolgen heeft voor de gezondheid.

Gezondheidskundige grenswaarden zijn daarnaast ook van belang voor het milieudomein. Voor het vaststellen van (humane) risicogrenzen voor een stof in bodem, water en lucht worden gezondheidskundige grenswaarden gebruikt.

De huidige PFAS-opinie, uit 2021 van EFSA, gaat over PFPFOS (perfluoroctaansulfonzuur), PFOPFOA (perfluoroctaanzuur), PFNA (perfluornonaanzuur) en PFHxS (perfluorhexaansulfonzuur). Dit zijn de vier PFAS-stoffen die volgens EFSA gelijksoortige eigenschappen hebben en het meeste worden gevonden in bloed van mensen.

EFSA(Europese Voedselveiligheidsautoriteit) Europese Voedselveiligheidsautoriteit heeft een gezondheidskundige grenswaarde afgeleid van 4,4 nanogram/kilogram lichaamsgewicht per week voor PFOS(perfluoroctaansulfonaten) , PFOA(perfluoroctaanzuur ) , PFNA en PFHxS samen. Deze waarde geeft aan hoeveel van deze PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen ) iemand zijn leven lang iedere week binnen mag krijgen zonder dat er schadelijke effecten op de gezondheid verwacht worden (RIVM 2023).