PFAS Doelstelling: verschil tussen versies

Huidige versie van 25 jul 2023 om 11:11

PFAS behoren tot de groep van de Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS). Het overheidsbeleid is erop gericht om deze stoffen zo veel mogelijk uit de leefomgeving te weren. De aanwezigheid van ZZS dient zowel aan de “voorkant” (preventie) als aan de “achterkant” (beheer) aangepakt te worden. Aan de “voorkant” betekent: voorkomen dat er ZZS in het milieu komen. Rijkswaterstaat, provincies en waterschappen zijn sinds 2018 de afgegeven vergunningen aan het doorlichten op het gebruik van (p)ZZS in het productieproces, het voorkomen daarvan in emissies, lozingen en afvalstromen, en toepassing van de best beschikbare technieken om emissies naar het milieu te minimaliseren. Rijkswaterstaat, provincies, omgevingsdiensten en waterschappen zijn sinds 2018 actief aan de slag met de actualisatie van de vergunningen voor ZZS en opkomende stoffen voor de indirecte en directe lozingen. Om de betrokken partijen te ondersteunen is een onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van PFAS in producten en afvalstromen. Op basis van informatie over de bronnen kunnen aanvullende maatregelen worden genomen om emissie van en blootstelling aan PFAS verder te minimaliseren (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat 2021).

Verbod op PFAS

De overheid stelt regels op om verspreiding van PFAS in het milieu tegen te gaan. Ook werkt Nederland mee aan een Europees verbod op het gebruik van alle PFAS in producten.
In 2020 is 140.000 tot 310.000 ton PFAS op de Europese markt gebracht. Als we niets doen, zal dat over 30 jaar in totaal ongeveer 49 miljoen ton zijn. Dit zou betekenen dat er 4,4 miljoen ton vrijkomt in het milieu tijdens productie en gebruik van producten met PFAS. Daarbij is dan nog geen rekening gehouden met PFAS uit afval. De totale jaarlijkse gezondheidskosten als gevolg van blootstelling aan PFAS in Europa worden geschat op tussen de € 52 en 84 miljard, als PFAS niet verboden worden.
Nederland wil het gebruik van PFAS aan banden leggen om de risico’s van de stoffen voor mens en milieu te beperken. De regering wil risico's voorkomen door middel van bronbeleid. Om de risico’s van de stoffen voor mens en milieu te beperken, is het noodzakelijk om de zeer grote groep van PFAS als één groep aan te pakken en in Europa op dezelfde manier om te gaan met PFAS. Hiermee willen de lidstaten voorkomen dat de ene schadelijke PFAS wordt vervangen door de andere.

Nederland heeft samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden een voorstel voor een Europees PFAS-verbod ingediend. Dit voorstel is op 7 februari 2023 gepubliceerd door het Europese Chemicaliën Agentschap (ECHA). Zo'n voorstel noemt men ook wel een restrictievoorstel. In het voorstel staat dat alle schadelijke PFAS-stoffen (meer dan 10.000 in totaal) verboden moeten worden. Het gaat om zowel het maken van PFAS als om het maken van producten van PFAS. Ook de import hiervan wordt verboden. Het doel van het voorstel is om te zorgen dat het PFAS-probleem bij de bron wordt aangepakt, zodat er niet nog meer PFAS in het milieu komen (Rijksoverheid 2023).
Dit restrictievoorstel is de start van het proces voor een Europees PFAS-verbod. Iedereen kan 6 maanden lang reageren op het voorstel. Bijvoorbeeld met nog extra informatie over toepassingen, alternatieven, risico’s en gevolgen van het voorstel. Daarna kijken twee wetenschappelijke comités van Europa (RAC en SEAC) naar het voorstel. Dan stelt de Europese Commissie een wijziging voor in de lijst van restricties onder de REACH-verordening. Als laatste hebben de Europese Raad en het Europese Parlement drie maanden om hierop te reageren. Het is de bedoeling dat het verbod in 2025 ingaat. Dan start ook de overgangsperiode waarin bedrijven hun productie PFAS-vrij kunnen maken (RIVM 2023).

Aanpak PFAS-vervuiling in Zeeland

Zoals eerder vermeld maken inwoners van de Provincie Zeeland maken zich zorgen over de hoge PFAS-waardes in de Westerschelde. Zo vragen bewoners zich af of vis uit de Westerschelde nog veilig kan worden gegeten en of er in het water gezwommen kan worden. Ook is de wens om inzichtelijk te hebben waar de PFAS-vervuiling vandaan komt en hoe de emissies kunnen worden beperkt. De acties die antwoorden geven op deze vragen zijn over verschillende instanties verspreid. Om hierin overzicht te bieden, extra kracht op de acties te zetten en de lopende acties op elkaar af te stemmen, hebben minister Harbers en gedeputeerde Van der Velde op 29 maart jl. twee PFAS-coördinatoren voor Zeeland aangesteld. Zij hebben werkplan een opgesteld (Van Duin en De Hoog 2022).

Het werkplan van de beide coördinatoren bestaat uit drie inhoudelijke sporen en een spoor communicatie. Het eerste spoor geeft de internationale dimensie van de aanpak weer: met Vlaanderen en andere bovenstroomse autoriteiten wordt besproken hoe de PFAS-emissies beperkt kunnen worden. Het tweede spoor richt zich op vermindering van blootstelling aan PFAS en de nationale inventarisatie van bronnen en de aanpak daarvan. Het derde spoor geeft een overzicht van alle onderzoeken en monitoringsactiviteiten die plaatsvinden. Het vierde spoor somt de diverse overleggen tussen de instanties op, maar spreekt ook nadrukkelijk de ambitie uit de eerste drie sporen publiek toegankelijk en inzichtelijk te maken. Dit plan is tot stand gekomen met de bijdragen van het ministerie van IenW, Rijkswaterstaat en de Provincie Zeeland (Van Duin en De Hoog 2022).