Ontwikkeling van de Hondsbossche Duinen

Figuur 1: Luchtfoto van de Hondsbossche Duinen, gezien vanaf Camperduin richting het noorden. Petten is zichtbaar op de achtergrond (Foto: EcoShape).

Inleiding

De Hondsbossche en Pettemer Zeewering (HPZ) is gelegen tussen Camperduin en Petten aan de Noord-Hollandse kust. In de tweede toetsronde van het hoogwaterbeschermingsplan (HWBP-2) is gebleken dat de dijk een zwakke schakel in de Noord-Hollandse kust was. Voor de kustversterking is gekozen voor de aanleg van een zeewaartse kustversterking met zand. Feitelijk wordt hiermee een duin voor de bestaande dijk gerealiseerd dat zelfstandig voor de waterveiligheid zorgt. Bij het ontwerp is de waterveiligheid als primair doel gesteld en is gestreefd om maximale condities te scheppen voor natuur en ruimtelijke beleving. In januari 2016 was de kustversterking gereed en is deze kuststrook hernoemd tot de Hondsbossche Duinen. Vanwege de unieke eigenschappen is besloten dit gebied te monitoren gedurende vier jaar om daarmee kennis op te doen voor volgende versterkingsprojecten.

Doel

Doel van het monitoringproject is de kennis te vergroten over de ontwikkeling van aangelegde zandige voorlanden. Hoe ontwikkelen de verschillende duinhabitats zich? Hoe kunnen dit soort versterkingen slimmer aangelegd worden? Hoe creëer je meerwaarde voor natuur, beleving en recreatie?

Aanpak

De Hondsbossche Duinen bestaan uit een breed strand en verschillende soorten duinhabitats. Deze gekoppelde habitats zorgen niet alleen voor bescherming tegen hoogwater maar ook voor ruimtelijke kwaliteit. Het project biedt een unieke kans om op grote schaal de ‘natuurlijke’ ontwikkeling van dit soort aangelegde zandige oplossingen te bestuderen.

Figuur 2: Streefbeeld van flora en fauna in natuurzone (ZSNH Combinatie Van Oord Nederland bv & Boskalis bv). Voor een uitvergroting klik hier

Onderzoek

De ontwikkeling van de Hondsbossche Duinen met betrekking tot natuur- en duinontwikkeling is gemonitord. Er isonderzocht hoe de Hondsbossche Duinen zich de eerste jaren na aanleg ontwikkelden, of deze ontwikkeling overeenkomt met de verwachtingen die bij het ontwerp zijn opgesteld en of er op basis van de monitoring verbeteringen mogelijk zijn.

Onderzoek gebeurt op drie thema's:

Verbeterde voorspelbaarheid habitatontwikkeling: het document Inventarisatie Habitatkwaliteit (De Groot et al. 2016) beschrijft het onderzoek naar de ontwikkeling van de vegetatie en het ecosysteem. Ontwikkelen de habitats zich zoals verwacht? Vervullen ze ook de verwachte rol in duinontwikkeling?
Optimalisaties in het veiligheidsontwerp: het document Inventarisatie optimalisatiemogelijkheden kustversterking HPZ ( Leenders et al. 2016) inventariseert kansen voor dynamische duinontwikkeling en optimalisatie in het ontwerp van de Hondsbossche Duinen door het benutten van windgedreven processen. Hierbij wordt gekeken naar het effect van duinvorm, duinlengte en -breedte, het effect hiervan op eolische processen van aanvoer, depositie en verlies en het effect van maatregelen op de eolische processen. Doel is om de opgedane kennis in te zetten in andere projecten van kustversterking en/of dynamische duinontwikkeling. Vanuit de Building with Nature-gedachte is het interessant na te gaan of het ontwerp van nieuw aan te leggen duinen geoptimaliseerd kan worden. Immers, als een duin jaarlijks aangroeit, is het dan bijvoorbeeld nodig om bij aanleg van het duin een veiligheidsprofiel op te nemen dat rekening houdt met klimaatverandering over 50 jaar?
Meewegen beleving: Het beeld dat zandige versterkingen over het algemeen gewaardeerd worden als een mooie, moderne vorm van dijkversterking lijkt door de HPZ te worden versterkt. Maar tegelijkertijd kan de directe omgeving last hebben van vrij specifieke effecten van een zandige versterking, zoals in het geval van de HPZ het verdwijnen van de stenige natuur en verzoeting van het achterland. Een beter inzicht in zowel meerwaarde als hinder van een zandige versterking kan gebruikt worden om de inrichting te optimaliseren van volgende zandige versterkingen.

Resultaten

De resultaten van het onderzoeksprogramma leveren nieuwe kennis op over meerwaarde en financiële voordelen van versterkingen met zand ten opzichte van 'harde' versterkingen. De monitoringsrapportage is begin 2019 opgeleverd (Bodde et al. 2019). Samen met het onderzoek naar de Zandmotor levert dit ook een bijdrage aan een beter fundamenteel inzicht in de werking van vooroevers van zand langs de kust. Hiervoor wordt de monitoring van de Hondsbossche Duinen ook gekoppeld aan de lopende wetenschappelijke onderzoeksprojecten naar versterkingen met zand, zoals BE SAFE (NWO-Building with Nature en NatureCoast (STW-Perspectief)).

Referenties

Hondsbossche Duinen, Anon., EcoShape, 14 maart 2018.
NWO Building with Nature, Anon., NWO, 21 maart 2018.
NatureCoast, Anon., STW, 21 maart 2018.
Innovatieproject Hondsbossche Duinen, Eindrapportage, Bodde, W. et al., EcoShape, 6 februari 2019.
Inventarisatie Habitatkwaliteit HPZ, Groot, de A., M. Scholl en L. Kuiters, IMARES, Alterra, 12 april 2016.
Inventarisatie maatregelen ontwerp HPZ, Leenders, J. en M. Smit, EcoShape, 1 september 2016.
Inventarisatie optimalisatiemogelijkheden kustversterking HPZ, Leenders, J., W. Bodde en M. Smit, EcoShape.