Drinkwater
Onder het vitale proces drinkwater verstaan we het netwerk van installaties en leidingen waarmee water wordt gewonnen, gezuiverd en gedistribueerd naar gebruikers. Aan drinkwater worden hoge kwaliteitseisen gesteld. Drinkwater is ontwikkeld voor consumptie en wordt gebruikt om voedsel te bereiden. Daarnaast wordt in Nederland drinkwater gebruikt voor sanitaire doeleinden ((af)was, toilet, douche), beregening (landbouw, tuin) en als bluswater (Meerkerk 2017). Gezien het belang van drinkwater voor de continuïteit van de samenleving, is de sector aangemerkt als vitale infrastructuur in categorie A.
Een omvangrijke en langdurige uitval van voldoende drinkwater leidt tot grootschalige maatschappelijke ontwrichting. Er zijn onder meer risico’s ten aanzien van de volksgezondheid, brandveiligheid en uitval van meerdere vitale sectoren. Kwetsbare functies ten aanzien van de drinkwatervoorziening zijn onder meer ziekenhuizen en verzorgingshuizen. Ook industrie en voedselverwerkende bedrijven zijn afhankelijk van een watervoorziening van goede kwaliteit en/of voldoende volume.
Proceswater
Proceswater is het water dat gebruikt wordt in een fabrieksproces waarbij producten worden gemaakt (Helpdeskwater, 2018). Afhankelijk van de toepassing worden eisen gesteld aan de kwaliteit. Voor proceswater wordt gebruik gemaakt van verschillende soorten water (o.a. drinkwater, oppervlaktewater, grondwater, ‘grijs’ water, zeer hoogwaardig delicater en gereinigd afvalwater) en behandelingsprocessen om aan de gestelde kwaliteitseisen te voldoen. Het kan bijvoorbeeld gaan om (gefilterd) ruw water voor industriële koeling (koelwater) en beregening in de agrarische sector of gedemineraliseerd water voor de petrochemie (voor stoomproductie).
Proceswater is geen onderdeel van de vitale infrastructuur (Dik & Versteegh 2014). Uitval van proceswater leidt echter mogelijk tot verstoring en uitval van productieprocessen en daarmee tot gevaarlijke situaties en risico’s voor volksgezondheid (brand), inkomstenderving en economische schade. Om deze reden is proceswater ook onderzocht.
Algemene beschrijving assets
Drinkwater en proceswater zijn meestal gescheiden systemen vanwege de verschillende waterkwaliteitseisen. Deze systemen zijn regionaal georganiseerd.
Het vitale proces drinkwater bestaat uit innamepompstations, productielocaties, reinwaterkelders, pompen/opjagers, transport- en distributieleidingen, afsluiters en huisaansluitingen. Er zijn ruim 200 drinkwaterproductielocaties in Nederland waar water uit grondwater of oppervlaktewater wordt gewonnen en gezuiverd via meerdere opvolgende zuiveringsstappen (Dik & Versteegh 2014). Vanwege de sterk wisselende kwaliteit en beschikbaarheid wordt ongezuiverd oppervlaktewater (zoals rivierwater) als tussenstap gebufferd in spaarbekkens of geïnfiltreerd in de duinen. Vanuit de productielocatie wordt het drinkwater naar de eindgebruikers gebracht via het drinkwatertransportsysteem. Om het water via een gesloten systeem van leidingen te kunnen transporteren wordt het water in dit primaire netwerk onder druk (300 - 350 kPa) gebracht door pomp- en opjaagstations (DHV 2011). Ook in het transportsysteem zijn buffers en opjaagpompen aanwezig om het water met voldoende druk bij de klanten af te leveren. Vervolgens verspreiden distributiepompen het drinkwater over de secundaire en tertiaire netwerken, waarbij reinwaterkelders als reservoir functioneren om de dagelijkse fluctuatie van het drinkwatergebruik op te vangen (Meerkerk & Beuken, 2017).
Om de kwaliteit en kwantiteit van drinkwatervoorziening in Nederland in normale omstandigheden en in crisissituaties te garanderen, is in 2011 de Drinkwaterwet aangenomen. Deze wet regelt bepalingen met betrekking tot de productie en distributie van drinkwater en de organisatie van de openbare drinkwatervoorziening. De wet stelt een groot aantal eisen op het gebied van leveringszekerheid en continuïteit. De meest recente eisen zijn vastgelegd in het drinkwaterbesluit van 2011. Eén van de bepalingen is een wettelijke leveringsplicht door drinkwaterbedrijven. Onderdeel hiervan is de eis dat deze bedrijven tien dagen zelfvoorzienend moeten zijn (drinkwaterbesluit). In de praktijk betekent dit dat de drinkwaterbedrijven onder andere over eigen noodstroomaggregaten en voorraden brandstof moeten beschikken. Mocht in een crisissituatie levering van drinkwater niet meer mogelijk zijn (kwantiteit), dan zijn bedrijven verplicht om drinkwater in te zetten als deze noodsituatie langer dan 24 uur duurt. Het gaat om minimaal drie liter nooddrinkwater per persoon per dag. Distributiepunten worden door gemeenten aangewezen uitgaande van locaties waar in niet-verstoorde omstandigheden maximaal 2500 personen verblijven, bijvoorbeeld een dorpskern of wijk (Art. 48 Drinkwaterbesluit, 2011). Deze drie liter zijn primair bedoeld om te drinken en mee te koken en zal niet afdoende zijn om te voorzien in bijvoorbeeld de vraag naar water voor sanitaire doeleinden. Dit heeft consequenties voor de vitale sector gezondheid en afvalwaterketen in het gebied waar de drinkwatervoorziening is verstoord. Te denken valt aan de verzorging van kwetsbare groepen (ziekenhuizen en verzorgingstehuizen), maar ook bedrijven, scholen en andere plaatsen waar veel mensen samen leven en/of werken. Als er geen water via het leidingnet geleverd kan worden, betekent dit ook dat er geen bluswater uit het drinkwaternet beschikbaar is. Bovendien volgt er na een situatie waarin het net volledig drukloos is geweest, altijd een kookadvies bij het opnieuw in gebruik nemen van de leidingen.
Bij proceswater zijn de benodigde assets afhankelijk van locatie van het innamepunt en de gebruiker (leidingen, pomp- en aanjaagstations) en de toegepaste behandeling om water van het juiste kwaliteit te krijgen.
Effecten overstroming
De effecten van een overstroming worden beschreven op de volgende pagina
Referenties
- Weerbaarheid vitale infrastructuren en objecten- Strategieën in relatie tot overstromingen, Anon., DHV, 31 augustus 2011.
- Richtlijn drinkwater- leidingen buiten gebouwen, Meerkerk, M., R. Beuken, KWR, 2 oktober 2017.
- De Staat van het Drinkwater in Nederland, 2012, Versteegh, J., H. Dik, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 2012.
Zie ook
- Beleidsnota Drinkwater, Schoon drinkwater voor nu en later
- 2e inhoudelijke analyse bescherming vitale infrastructuur
- Richtlijn drinkwater- leidingen buiten gebouwen
- Weerbaarheid vitale infrastructuren en objecten- Strategieën in relatie tot overstromingen
- Rapport bescherming vitale infrastructuur
- Analyse waterrobuuste inrichting; voor nieuwbouw en vitale & kwetsbare functies
- De herijking vitale infrastructuur Nederland
- De Staat van het Drinkwater in Nederland, 2012
- Zoetwaterrapportage 2012, Op weg naar een duurzame zoetwatervoorziening in de Zuidwestelijke Delta
- Casus Havens en Industrie
