Handelingsperspectieven

Inleiding

De methode zoals ontwikkeld in het project biedt professionals de mogelijkheid om op basis van praktijkgerichte kennis en instrumenten de impact van diverse overstromingsscenario’s op de vitale infrastructuur in te schatten en daarvan de cascade-effecten te bepalen. Op basis van workshops in het project (Haven en industrie) en aanvullend onderzoek door studenten (Studentenwerk) in samenwerking met het werkveld en docent-onderzoekers zijn er maatregelen geïdentificeerd voor de handelingsperspectieven pro-actie, respons en herstel. Pro-actie bevat maatregelen die voor een overstroming te organiseren zijn, respons zijn maatregelen in de aanloop naar en tijdens de overstroming, en herstel zijn maatregelen die de herstelfase kunnen verkorten en de leefbaarheid van het gebied duurzaam kunnen versterken. In de paragrafen Pro-actie, Respons en Herstel zijn puntsgewijs per handelingsperspectief een aantal geïdentificeerde maatregelen beschreven. Deze maatregelen zijn zo veel mogelijk geclusterd per vitale sector.

Integrale afweging

Relevante kennis maatregelen

In onder meer documentanalyses, interviews en workshops zijn handelingsperspectieven verkend in de pro-actie, respons en herstel fase. De kans dat dit soort scenario’s daadwerkelijk plaats vinden is echter zeer klein. Fysieke pro-actie maatregelen om schade te kunnen voorkomen betreffen vaak lastige ingrepen. Vaak gaan hier grote investeringen mee gepaard, waardoor de kosten vaak niet opwegen tegen de baten op basis van een risico-inschatting. Het uitgangspunt blijft dan ook om primaire keringen (protectie) op orde te houden en waar nodig te versterken. Met oog op zeespiegelstijging en diverse andere klimaateffecten die tot verstoring van infrastructuur kunnen leiden, zien deelnemers aan de workshop het belang om de mogelijke maatregelen integraal af te wegen.

Er is bij de betrokken vitale infrastructuurbeheerders, publieke professionals en externe partijen veel kennis aanwezig over mogelijke maatregelen. De vitale infrastructuurbeheerders en overheidsorganisaties zijn ieder specialist in hun eigen vakgebied en beheersen daarvoor relevante maatregelen in de veiligheidsketen met aandacht voor protectie, pro-actie en respons. Herstel bleek bij aanvang van het onderzoek vaak nog een blinde vlek. De maatregelen zoals in bovenstaande lijst opgenomen per handelingsperspectief zijn in het onderzoek bediscussieerd. Nadere uitwerking en toepassing van maatregelen blijkt sterk afhankelijk van de situatie. Op basis van de ontwikkelde kennis en instrumenten is het mogelijk deze situaties sneller en beter na te bootsen, waardoor een scherper beeld ontstaat op de effectiviteit van (combinaties van) maatregelen.

Specialisatie versus integratie

De specialisatie van de verschillende partijen heeft ook een keerzijde ten aanzien van een integrale aanpak van cascade-effecten. Specialisatie kan ook leiden tot fragmentatie. Partijen zijn vaak terughoudend met het delen van data en in het communiceren van kwetsbaarheden. Het maatschappelijk belang van de vitale infrastructuur speelt hierin een rol, evenals de belangen vanuit bedrijfsvoering bij veelal privaat georganiseerde vitale infrastructuurbeheerders. Dit leidt echter ook tot een gebrek aan kennis bij publieke sectoren over vitale infrastructuur wat in beheer is bij de private sector. Ook bij sectoren die getroffen kunnen worden door cascade-effecten als gevolg van uitval van vitale infrastructuur zijn de mogelijke gevolgen en maatregelen nog niet bekend. Dit geldt bijvoorbeeld voor de effecten op productie-stops voor BRZO-bedrijven (Presentatie Marcel Ganzeman, 2018) en voor thuiszorgorganisaties en andere instellingen die werken met verminderd zelfredzamen (Weij 2019).

Veerkrachtbenadering

Voor het omgaan met interdependenties in vraagstukken van specialisatie versus integratie zijn complexe systeembenaderingen van belang voor het ontwikkelen van handelingsperspectieven (Buijs 2018). In de praktijk wordt een veerkrachtbenadering gezien als integrale aanpak om impact van cascade-effecten te dempen en adaptieve maatregelen te nemen. Vitale infrastructuur vormt één van de vijf kernelementen van een veerkrachtbenadering, zoals door de HZ samen met het werkveld is ontwikkeld in het RAAK Publiek project Resilient Delta’s (Fundter et al., 2015). Een resilience benadering is een kansrijke ontwikkeling, aangezien dit vanuit een holistisch uitgangspunt leidt tot meer alternatieven om risico’s te mitigeren dan sectorale risico-analyses (State of the Art INTACT en RESIN). Verstoringen als gevolg van klimaatverandering, waaronder overstromingen, droogte en hittestress, leiden tot nieuwe kennisvragen op dit gebied (Rome et al. 2015; Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering, 2015).

In het onderzoek zijn de uitgangspunten van een veerkrachtbenadering gebruikt om te komen tot maatregelen in pro-actie, respons en herstel fase voor het omgaan met verstoringen in de vitale infrastructuur als gevolg van een overstroming. Deze maatregelen beperken zich niet tot redundantie en robuustheid in het systeem van de vitale infrastructuur, maar hebben oog voor de aanwezige capaciteiten in de samenleving. Deze handelingsperspectieven in het onderzoek komen voort uit diverse cases waar door studenten, docent-onderzoekers en professionals is gewerkt.

Ondersteuning proces

Praktijkgerichte kennis over vitale infrastructuur en de kwetsbaarheid voor overstromingen, zoals opgenomen in deze wiki, bieden relevante uitgangspunten voor het analyseren van de effecten van een overstroming en het bepalen van randvoorwaarden voor maatregelen. De tool Vitale Assets en CIrcle maken het mogelijk relatief snel inzicht te krijgen in de impact van een overstromingsscenario voor de samenleving. Daarbij is het niet alleen mogelijk de lokale effecten in kaart te brengen, maar ook de impact in de omliggende regio’s. Op basis van deze inzichten kunnen in interactieve sessies gecombineerde maatregelen voor pro-actie, response en herstel worden samengebracht en afgewogen.

Referenties

Capacity for complexity Evolving connective capacities of program management in complex governance processes, Buijs, J-M., Erasmus Universiteit Rotterdam, 30 november 2018.
State of the Art Report (1) Urban Critical Infrastructure Systems, Rome, E., N. Voß, Resin, 30 november 2015.
Als het zelf niet meer gaat, Evacuatie en nazorg van verminderd zelfredzame burgers tijdens een overstroming, Weij, D., HZ University of Applied Sciences, 14 januari 2019.

Handelingsperspectieven

Inleiding

Integrale afweging

Zie ook