Ontwikkeling oevers

Ontwikkeling oevers voor 2004

Figuur 1: Verschillende soorten oeververdediging die zijn toegepast in het Veerse Meer (Holland et al. 2004).

Voor de afsluiting van het Veersche Gat en de Zandkreek zorgde het dynamische getijdensysteem voor aan- en afvoer van zand en slib op de (voor)oever. Na de vorming van het meer met een vast zomerpeil op NAP en een vast winterpeil op 0,70 m beneden NAP bleven de door de wind opgewekte golven op één en hetzelfde niveau de oever aanvallen die daardoor erodeerde. Het geërodeerde sediment werd veelal naar diepere delen verplaatst. De oevers die ten opzichte van de overheersende windrichting het sterkst aan de golven waren blootgesteld, erodeerden het snelst. Dat was ook nog afhankelijk van de hoogte van de onderwateroever. Door het eroderen van oevers werd het oppervlak droog gebied kleiner en het oppervlak ondiep water gebied groter. Hierdoor veranderde de habitat van bodemdieren. Over grote afstand zijn de oevers in het Veerse Meer met bestortingen en constructies verdedigd tegen golfaanvallen. Daardoor werd de erosie beperkt. Er worden vier typen oever onderscheiden: a. Onverdedigde oevers, b. Direct verdedigde oevers, c. Indirect verdedigde oevers en d. Combinatie van direct en indirect verdedigde oevers (Figuur 1).

Tabel1: Indicatie oeverontwikkelingen 1993-2003 (oppervlakte in m²) uit: (Holland *et al.*2004).
Oevertype	Totale oeverlengte (m)	Veranderingen oppervlakten onderzochte oevers		Berekende veranderingen overige oevers		Som van de veranderingen
Oevertype	Totale oeverlengte (m)	NAP	NAP-2m	NAP	NAP-2m	NAP	NAP-2m
Onverdedigd	1.900	-14.950	12.750	-525	-675	-15.475	12.075
Direct verdedigd	28.215	-1.610	12.780	-4.440	35.861	-6.050	48.641
Indirect verdedigd	7.615	-1.200	6.450	-1.525	7.492	-2.725	13.942
Direct + indirect verdedigd	5.290	-900	5.500	-1.671	10.018	-2.571	15.518
Totaal (over 10 jaar)	43.020	-18.660	37.480	-8.162	52.696	-26.822	90.175

Aan de hand van de onderzochte profielontwikkelingen van de oever is in Tabel 1. een indicatie uitgewerkt van de ontwikkelingen van de oevers die zich hebben voorgedaan in de periode 1993-2003. Hiervoor is als uitgangspunt aangehouden dat per type oeverbescherming de gemiddelde ontwikkeling gelijk was. Bij de onverdedigde oevers is de ontwikkeling bij de Goudplaat niet meegerekend. Vanzelfsprekend is deze berekende oppervlakte niet correct, de gevonden oppervlakten moeten worden beschouwd als een indicatie van de veranderingen die zich in die periode hebben voorgedaan. In die tien jaar is dus 2,7 ha droog gebied veranderd in ondiep water; in periode 1970-2003 is dit ongeveer het drievoudige. Ruim de helft van deze achteruitgang van de oever vond plaats in gebieden waar geen oeverbescherming aanwezig was. Relatief gezien was hier de achteruitgang dus groot.

Ontwikkeling oevers na 2004

De verhoging van het winterpeil heeft stapsgewijs plaatsgevonden tussen 2008 en 2011 opdat de vegetatie tijd had om zich aan te passen. Door het aangepaste winterpeil valt nu naar schatting nog ongeveer 150 ha van de ondiepe oeverzone (slikken en platen) droog in de winter (Tabel 1). Het areaal oeverzone dat droogviel bij het oude winterpeil was geschat op ongeveer 290 ha (Projectgroep MER Peilbesluit Veerse Meer 2007). Dat getal was afgeleid van een tabel in Holland et al. (2004) die weer was gebaseerd op oudere data van Wattel (1994). Zie ook deze pagina. In die schattingen is gewerkt met een ander totaaloppervlak voor het Veerse Meer dan in de huidige schatting (186 hectare ofwel 4% kleiner). Het is niet meer te reconstrueren hoe deze eerdere data tot stand zijn gekomen. De absolute verschillen tussen het oude winterpeil (290 ha) en het nieuwe winterpeil (150 ha) zijn daarom mogelijk niet helemaal correct, maar het lijkt redelijk te veronderstellen dat de orde van grootte juist is, namelijk ongeveer een halvering van het ’s winters droogvallende gebied (Prins en Vergouwen 2015).

Tabel 1: Overzicht huidige fysieke kenmerken van het Veerse meer, berekend uit het actueel hoogtebestand Nederland en lodingen van 2014 Meer (uit: Prins en Vergouwen 2015)
Eigenschap	Grootte/aantal
Oppervlakte Veerse Meergebied	4176 ha
Wateroppervlak bij NAP –0,05 m.	2342 ha
Wateroppervlak bij NAP –0,30 m.	2195 ha
Buitendijkse gronden en eilanden bij NAP –0,05 m. (zomer)	1834 ha
Buitendijkse gronden en eilanden bij NAP –0,30 m. (winter)	1981 ha
In de winter droogvallend oppervlak	147 ha
Meervolume (inhoud bij NAP –0,05 m.)	114 miljoen m³
Meervolume (inhoud bij NAP –0,30 m.)	105 miljoen m³
Gemiddelde waterdiepte	4,8 m
Maximale waterdiepte	23 m

Referenties

Peilbesluit Veerse Meer, Anon., Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 7 oktober 2007.
Analyse oeverontwikkelingen Veerse Meer, periode 1993-2004, Consemulder, J. en B. Schouwenaar, RIKZ, 11 mei 2004.
Veerse Meer aan de Oosterschelde, Toestand ecosysteem Veerse Meer vóór ingebruikname doorlaatmiddel, Holland, A., RIKZ, 1 juni 2004.
Evaluatie oevers, Eindrapportage van project oeverserosie, Leeuwenstein, W, en P. Schoot, Technische Universiteit Delft, januari 1988.
Bekkenrapport Veerse Meer 2000-2014, ten behoeve van evaluatie peilbesluit, Prins, T.C. en S.A. Vergouwen (red.), Deltares, oktober 2015.
Veerse Meer Evaluatie systeemontwikkeling Periode 1988 - 1993, Wattel, G., RIKZ, december 1994.