Figuur 1: Inlaatpunten zoet water (RWS 2012).
Het Volkerak-Zoommeer heeft na de afsluiting in 1987 een functie voor regionale watervoorziening gekregen. Het Volkerak-Zoommeer levert zoet water in Oostflakkee, de West-Brabantse poldergebieden Nieuw-Vossemeer, Hendrikpolder en de Auvergnepolder en de Zeeuwse gebieden Tholen, St. Philipsland en Reigersbergsche polder (figuur 1). Daarnaast wordt water ingelaten in het Mark-Vlietsysteem als de waterkwaliteit dit toelaat. Oostflakkee laat voornamelijk water in vanuit het Haringvliet. Het deel van Oostflakkee dat op het Volkerak-Zoommeer is aangewezen is relatief klein.
De inlaat naar regionale wateren en polders vindt plaats voor peilbeheer, compensatie van verdamping en beregening. Daarnaast speelt doorspoeling voor het verlagen van de zoutconcentratie in de Zeeuwse gebieden een rol. Omdat de landbouw gebruikmaakt van het water wordt een maximum chlorideconcentratie van 450 mg Cl/l bij het Bathse Spuikanaal aangehouden. Vanuit het Hollandsch Diep wordt doorgespoeld om de chlorideconcentratie onder het maximum te houden.
De waterschappen zetten de inlaat van water stop als bij de inlaatpunten blauwalgen worden waargenomen om te voorkomen dat blauwalgen zich verspreiden in het regionale watersysteem. Daarnaast is voor beregening of gietwater van hoogwaardige gewassen, zoals tuinbouwgewassen, fruit en bloembollen, water van goede kwaliteit gewenst. Vanaf 2003 is de inlaat bij meerdere innamepunten (bijna) elk jaar gestaakt vanwege blauwalgen.
In tabel 1 worden de oppervlakten, inlaatdoeleinden, inlaatpunten en de maatgevende zoetwaterbehoeften (in het groeiseizoen) vermeld van de gebieden die water inlaten vanuit het Volkerak-Zoommeer. Het gaat hier om de maatgevende vraag in droge perioden gedurende het groeiseizoen, omgerekend in totaal ruim 6,5 m3/s. De maximale hoeveelheid water die in de huidige situatie in de praktijk wordt ingelaten vanuit het VZM (de gerealiseerde piekvraag) wordt geschat op 4,3 m3/s. De onttrekkingen aan het Volkerak-Zoommeer zijn relatief klein ten opzichte van de totale waterbalans. Een van de oorzaken waardoor de gerealiseerde piekvraag kleiner is dan de maatgevende vraag is het staken van de waterinlaat wegens blauwalgoverlast op het Volkerak-Zoommeer.
| Deelgebied | Oppervlakte | Doel | Inlaatpunten | Maatgevende zoetwaterbehoefte in het groeiseizoen | Gereali-seerde piekvraag | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ha | mm/dag | m3/s | m3/s | |||
| Polders Nieuw Vossemeer, Auvergnepolder | 2777 | peilbeheer, doorspoeling, beregening | Eendracht, Mark-Vlietboezem, Wilhelmina-kanaal | 3,0 | 0,96 | 0,5 |
| St. Philipsland | 1900 | peilbeheer | Campweg | 1,5 | 0,33 | 0,3 |
| Tholen | 11.800 | peilbeheer, doorspoeling, beregening | Drie Grote Polders en Oud-Kijkuit | 1,5 (700 ha) 3,6 (9.200 ha) | 3,95 | 2,0 |
| Reigersbergsche Polder | 1.000 | peilbeheer, doorspoeling, beregening | Inlaatgemaal Rilland | 3,3 | 0,38 | 0,35 |
| Oostflakkee | 3.000 | beregening (60% van de landbouw maakt hiervan gebruik) | Krammer-Volkerak (Ooltgensplaat: bij Oude Tonge en Galathee) | 3,0 | 1,04 | 1,1 |
Chlorideconcentratie
Een belangrijke functie van het Volkerak-Zoommeer is de regionale zoetwatervoorziening. In 1993 werd de chloridenorm bijgesteld van 400 naar 450 mg/l. Door deze normverhoging kan de inlaat vanuit het Hollandsch Diep via de Volkeraksluizen worden beperkt, waardoor de import van verontreinigende stoffen wordt tegengegaan (Tosserams et al. 2000).
In figuur 2 is het verloop van het chloridegehalte over de jaren 2021 en 2022 weergegeven op de meetlocaties Volkerak Galathee, Nieuw Vossemeer en Bathse Brug. De figuur toont tevens het verloop van de waterstand bij Nieuw Vossemeer, het inlaatdebiet bij de Volkerak inlaatsluis en het uitlaatdebiet bij de Bathse Spuisluis. De onderbroken blauwe lijn geeft de norm van 450 mg/l voor het chloridegehalte in het groeiseizoen aan, gemeten bij Bathse Brug.
Sinds 2016 wordt voorafgaand aan 15 maart (begin van het groeiseizoen) begonnen met het doorspoelen van het Volkerak-Zoommeer met als doel om voor het groeiseizoen een goede uitgangssituatie (met lage chlorideconcentraties) te creëren. Dit wordt anticiperend doorspoelen genoemd en is in het waterakkoord beschreven in paragraaf 6, artikel 6.2. Het verloop van het chloridegehalte bij Bathse Brug en het debiet door de Volkerak inlaatsluis in de maanden februari en maart laat zien dat dit anticiperend doorspoelen goed werkt. Desondanks is de chloridenorm in 2021 gedurende enkele weken in het groeiseizoen licht overschreden.
Grondwater
Figuur 3: Chlorideconcentratie ter plaatse van de onderkant van de deklaag (tussen NAP-5m en NAP -15m) (RWS 2012).
Het grondwater in dit gebied rondom het Volkerak-Zoommeer is over het algemeen brak tot zout, zo ook dicht aan het maaiveld. Dit is tevens ruimtelijk te zien in figuur 3 waar de chlorideconcentratie ter plaatse van de onderkant van de deklaag is weergegeven. Op en onder De Brabantse Wal, waar al gedurende lage tijd zoet water infiltreert naar het grondwatersysteem, heeft zich een zoetwatervoorraad gevormd.
Referenties
- Milieueffectrapportage Waterkwaliteit Volkerak-Zoommeer, ontwerp MER, RWS, Waterdienst en Deltares (red.), Rijkswaterstaat, dienst Zeeland, Waterdienst, Deltares, Royal Haskoning en Arcadis, april 2012.
- Het Volkerak-Zoommeer, de ecologische ontwikkeling van een afgesloten zeearm, Tosserams, M., E.H.R.R. Lammens en M. Platteeuw, RIZA, juni 2000.
Zie ook
- Zoetwatervoorziening en zoutbestrijding
- Inzetprotocol waterberging VZM versie 4.1 openbaar.pdf
- Zoetwaterrapportage 2012, Op weg naar een duurzame zoetwatervoorziening in de Zuidwestelijke Delta
- GO-FRESH: Valorisatie kansrijke oplossingen voor een robuuste zoetwatervoorziening, Rendabel en duurzaam watergebruik in een zilte omgeving
- Effect zout Volkerak-Zoommeer op de zoetwatervoorziening van de landbouw, Berekening droogte- en zoutschade met €ureyeopener 2.1 voor Tholen, St. Philipsland, Oostflakkee, Reigersbergsche en PAN-polders
