Perkpolder Natuurcompensatie: verschil tussen versies

Communicatie

Om de communicatie met belanghebbenden te garanderen was een communicatieplan opgesteld. Dit plan beschrijft de communicatiestrategie van het project. Het communicatieplan werd per fase bijgewerkt. De gepubliceerde versie stamt uit 2013, rond de aanvang van de uitvoeringsfase. Het plan werd jaarlijks geactualiseerd.

Communicatie was een van de aandachtspunten van het project. Het project werd beschreven als een ‘ontpolderingsproject’, een begrip dat van oudsher veel weerstand oproept in Zeeland. Een voorbeeld van een vergelijkbaar project dat op veel verzet stuitte, is de ontpoldering van de Hedwigepolder dat al sinds het begin van de 21ste eeuw op de lijst staat om ontpolderd te worden. Hier is meermaals juridisch bezwaar tegen aangetekend. Het Perkpolderproject werd echter met relatief weinig weerstand ontwikkeld. Maatschappelijke onrust en groot verzet bleven uit.

De communicatie was middels maatwerk toegespitst op drie groepen:

• Primaire doelgroepen: bewoners, landeigenaren, recreanten
• Bestuurders: Rijkswaterstaat, Dienst Landelijk Gebied, provincie Zeeland
• Secundaire doelgroepen: ministeries, recreatie, beroepsvaart, loodswezen

Er werden verschillende middelen ingezet, uiteenlopend van factsheets en websites tot excursies in het plangebied. Per middel was een verantwoordelijke aangewezen en was het doel beschreven, evenals de beoogde doelgroep en de uitvoerende partij.

Bereikbaarheid Walsoorden

Vanwege de afsluiting van de provinciale weg werd een plan opgesteld om Walsoorden bereikbaar te houden. De inwoners van het dorp hadden zorg geuit over de bereikbaarheid van Walsoorden tijdens calamiteiten. Verschillende overheidsinstanties bespraken dit met de brandweer. De oplossing werd gevonden in een calamiteitenroute onderlangs de nieuwe, zuidelijke zeedijk die opengesteld zou worden voor alle verkeer in geval van nood. Na de afronding van het project werd de route permanent opengesteld.

De onderhoudspaden werden opengesteld voor het publiek, met uitzondering van die op dijktraject A. Het verkeer werd na oplevering zoveel mogelijk omgeleid. Uitgangspunt was een goede balans tussen recreatie en natuurbescherming.

Rapporten ADC ArcheoProjecten en BAAC

De cultuurhistorie wordt beschreven in een verslag van ADC ArcheoProjecten en een van BAAC.

ADC ArcheoProjecten voerde het eerste bodemonderzoek uit in 2011. Hieruit kwam naar voren:

• Slechts in zes van de 256 boringen werden sporen aangetroffen van archeologische objecten. Deze lagen sporadisch verspreid over het plangebied. Als gevolg hiervan was er een lage archeologische verwachtingswaarde voor de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd.
• Een van de zones in het plangebied bevatte mogelijk een intacte toplaag van het Hollandveen Laagpakket.
• De ondergrond werd tot 150cm diep vrijgegeven. Bij dieper graven zou vervolgonderzoek nodig zijn.

Naar aanleiding van het aantreffen van het Hollandveen werd besloten verder onderzoek te verrichten. Dit onderzoek werd uitgevoerd door BAAC.

Locatie en status van het Hollandveen

Het verslag van BAAC werd in het voorjaar van 2015 uitgebracht:

• Het noordwestelijk deel van het onderzoeksgebied had vanwege de aanwezigheid van een intacte top van het Hollandveen een middelhoge verwachting voor archeologische waarden uit de ijzertijd – Romeinse tijd.
• In het noorden waren afzettingen van de Formatie van Naaldwijk op intact Hollandveen aanwezig. In het zuiden was de top van het Hollandveen geërodeerd.
• In het noordwesten van het onderzoeksgebied lag het veen op een diepte van 260 tot 275 cm onder maaiveld (of 1,49-2,09 m – NAP). In het zuidoosten werd veen aangetroffen tussen 340 en 360 cm onder maaiveld (2,51-2,75 m –NAP).
• De omvang van het gebied met intact Hollandveen bedroeg ongeveer 875 m2.
• Het veen in het zuidoostelijke deel van het onderzochte gebied was in meer of mindere mate geërodeerd. Alleen in de noordwestelijke helft was de top van het veen nog intact. Dit deel had een hoge verwachting voor archeologische waarden uit de ijzertijd en mogelijk de Romeinse tijd.
• Bij bodemverstoringen dieper dan 190 cm werd geadviseerd om een proefsleuvenonderzoek uit te voeren.

Waar het Hollands Laagveenpakket aanwezig was, werd binnen 30 cm van deze laag niet gegraven om deze laag zo min mogelijk te verstoren.

In twee dijken, de Kalverdijk-Oost, en de Noorddijk moest met coupures van 10 m uitgegraven worden, omdat verondersteld werd dat er een dijkkern uit de 13e eeuw in zat. Na onderzoek bleken deze dijken weinig archeologische waarde te hebben. In totaal werden er zes stuks aardewerk gevonden. Deze stukken aardewerk werden overgedragen aan het Zeeuws Archeologisch Depot.

75 hectare nieuwe natuur

Het project werd opgezet om herhaaldelijk natuurverlies in de Westerschelde tegen te gaan. Dit betekende dat er 75 hectare aan nieuw natuurgebied gemaakt moesten: 35 hectare vanuit de provincie en 40 hectare vanuit het rijk.

Om de ecologie in het gebied op te starten, werden aanpassingen gemaakt om de groei te bevorderen. Er werden betonzuilen gebruikt met een (eco-)toplaag om de aangroei van gebiedseigen planten te bevorderen. Aan de voet van de kleidijk werd gepenetreerd breuksteen geplaatst om beschermde soorten aan te trekken. Tevens werd er in het gebied gestrooid met zaden van gebiedseigen planten, waaronder de zaden van rode-lijstsoorten. Meer informatie hierover is te vinden in paragraaf 7.5 van het bronbestand.

Het natuurgebied zou aanvankelijk na oplevering geschonken worden aan Staatsbosbeheer. In 2015 werd bekend dat dit niet door zou gaan als gevolg van nieuwe regels binnen Rijkswaterstaat. Het buitendijks natuurgebied werd gezien als een strategische locatie. In het nieuwe beheer doet Rijkswaterstaat het gebed niet van de hand, tenzij middels een aanbesteding. In eerste instantie zou sprake geweest zijn van een gift, maar vanwege het nieuwe beleid kon dit niet doorgaan. Staatsbosbeheer was niet bereid om het gebied over te kopen.

Kwelvoorziening

Om de grote zoute kwel in het gebied tegen te gaan werden kwelsystemen aangelegd, opgesteld door Deltares. Het systeem werd in de loop van het project herzien, maar uiteindelijk werd met Deltares in een second opinion gekozen voor verticale drainage.

Het kwelsysteem bestaat uit een systeem van verticale kwelbuizen langs waterkeringen B en C. Het kwelsysteem is ingericht op basis van vrij verval. De kwelbuizen voeren water af uit het eerste watervoerende pakket. De kwelbuizen zijn aan elkaar gekoppeld en de werking is regelbaar met zogenaamde regelputten. In totaal zijn er 61 verticale kwelbuizen aangelegd die 17 meter diep gaan. Het systeem zorgt ervoor dat het de zoetwaterbel onder het gebied in stand wordt gehouden, zodat geen toename van de stijghoogte ontstaat. Door de regelputten te koppelen zijn de onderhoudskosten lager. Tevens is het systeem makkelijker te vervangen dan dieptedrainage, het is robuuster, het plaatsen van extra kwelbuizen is makkelijker, de regelputten zijn kleiner en er is minder kans op lekkage. Een nadeel is dat de aanlegkosten hoger zijn.

Opstelling van de kwelbuizen

Dwarsdoorsnede van het kwelsysteem

De volgende specificaties zijn gebruikt in de optimalisatie:

• Westelijke sloot: putafstand 25 m, putdiameter 0.25 m, filterlengte 5 m, putdebiet 5.99 m3/d, extra slootdebiet 0.24 m2/d
• Oostelijke sloot: putafstand 17 m, putdiameter 0.25 m, filterlengte 10 m, putdebiet 8.27 m3/d, extra slootdebiet 0.49 m2/d.

Bij het ontwerp zijn proeven uitgevoerd met modellen om te invloed van eventuele ‘zandpilaren’ te testen. De resultaten wezen uit dat zandpilaren dicht bij de kwelbuizenlinie weinig uit maken, terwijl de invloed verder van de linie groot is. Zonder zandpilaren zou er mogelijk kwel op kunnen treden.

Het kwelsysteem heeft periodieke monitoring nodig om optimaal te functioneren. In het monitoringsprotocol werd vastgesteld dat het meetnet klaar moest zijn voorafgaand aan het maken van de bres, zodat een goede nul-situatie in het systeem kon worden opgeslagen. De kwelvoorziening werd 2 weken na het maken van de bres in werking gezet, terwijl het meten een maand vóór het maken van de bres begon. Tot eind 2015 werd de kwelvoorziening geoptimaliseerd, hierna werd periodiek gemonitord.

Delares maakte in maart 2016 een informatieve video over de kwelvoorziening.

Het Weeltje

Bij de aanvraag van de ontheffing van de Flora & Faunawet kwam naar voren dat het leefgebied van een uil in het plangebied verstoord zou worden. Ter compensatie werd twee hectare grond opgekocht ten zuiden van het plangebied. Hier werd na afloop van het project een gebied aangelegd ter compensatie van de natuurverlies. Het gebied werd in samenwerking met de omwonenden ingericht.

Flora & Faunawet

De haven en het veerplein hadden hoge natuurwaarden. Hier waren meerdere bijzondere plantsoorten, een aanvliegroute en verblijfplaatsen van vleermuizen, en enkele territoria van beschermde vogelsoorten aanwezig. De dijken in het gebied hadden een hoge florawaarde. Hier werden dan ook meerdere zeldzame soorten aangetroffen. Het rest van het gebied bestond uit akkers waarbij de natuurwaarden zeer gering was. De sloten in het gebied waren deels brak waardoor de natuurwaarde hiervan eveneens beperkt was. Er werden mitigerende en compenserende maatregelen uitgevoerd. De specifieke maatregelen zijn te lezen in het Flora-en Faunawet onderzoek.

Notitie Kabels & Leidingen

Er werd een plan opgesteld om kabels en leidingen in het plangebied om te leggen of te verwijderen (indien niet functioneel). De volgende kabels werden aangetroffen:

• Middenspanningkabels
• Laagspanningkabels
• Waterleidingen
• Persleiding
• KPN Kabel

Informatie over de afhandeling van deze kabels en leidingen is te vinden in Kabels en Leidingen.

Onttrekking verkeer N689

In april 2009 werd goedkeuring verleend om de N689 van verkeer te ontzien vanaf 12,48 km tot aan de haven. In deze goedkeuring werden ook enkele parallelwegen, het opstelterrein van de haven en de haven zelf afgesloten. Omdat de N689 een rijksweg was, moest deze onttrokken worden via een Koninklijk besluit. De wegen in het natuurgebied werden onttrokken van verkeer door het waterschap.

In september 2009 werd ontheffing verleend voor de Wegenverordening Zeeland 1994. De ontheffing was aangevraagd om een tijdelijke weg aan te laten sluiten op de zeedijk.

Ontgronding Bres

In april 2012 werd de ontgrondingsvergunning voor het project verleend. Deze ontgrondingsvergunning was nodig voor het winnen van grond voor het ophogen van het veerplein en het realiseren van de dijklichamen. Een deel van deze grond werd gewonnen uit de bres. Zie de paragraaf ‘risicobeheersing’ onder 'Projectbeheersing' voor details over de ontgronding.

De wet Beheer Rijkswaterstaatswerken werd in oktober 2009 voor Perkpolder Beheer B.V. ontheven ten behoeve van het het ophogen van het veerplein om onderwater lopen te voorkomen.

In april 2009 werd bekend dat de wet Verontreiniging Oppervlaktewateren niet van toepassing was. Vergunning was aangevraagd omdat ca 500.000 m³ zand aangevoerd moest worden voor de ophoging van het veerplein. Het zand werd nat aangeleverd. Uit analyses bleek dat vervuiling van het wegstromen van het water verwaarloosbaar zou zijn. Zodoende was de wet niet van toepassing op het project.

Waterwet

In april 2012 werd ontheffing van de Waterwet verkregen. De Waterwet is opsomming van een achttal wetten en werd pas in 2009 van kracht. Daarom moest binnen het project geschakeld worden. Royal Haskoning verzorgde ondersteuning bij aanvraag van de ontheffing.

De volgende onderdelen waren voor het project van belang:

• Veiligheid: De veiligheid van het gebied kwam niet in het geding. Door sedimentatie zou op termijn sprake zijn van een verhoogde veiligheid van het voorland.
• Scheepvaart: Het effect van eb en vloed was verwaarloosbaar klein. 2 miljoen liter water zou dagelijks het gebied in- en uitstromen ten opzichte van 400 miljoen liter water die dagelijks voor het projectgebied langs stroomt.
• Natuur: Onderzoek had uitgewezen dat het project positieve invloeden zou hebben op de natuur in de Westerschelde.
• Visserij: De uitwisseling van nutriënten als een gevolg van de aanpassingen werd gezien als niet significant.
• Recreatie: De recreatievaart zou geen hinder ondervinden van het project. De maximale stroomsnelheid bij de bres werd berekend op 1 meter per seconde.

Meer informatie over de toepassing van de Waterwet en het projectplan is te vinden in:

• Veranderingenplan Waterwet
• Projectplan Aanpassing Waterkering

Natuurbeschermingswet

In april 2012 werd ontheffing van de Natuurbeschermingswet verkregen. Onderzoek wees uit dat de gebiedsontwikkeling geen significant negatieve effecten zou hebben voor de natuur in de Westerschelde.

In januari 2009 werd de Milieubeschermingswet niet van toepassing verklaard voor het veerplein. Een vergunning was aangevraagd omdat 500.000 m3 zand aangevoerd moest worden voor de ophoging. Het zand werd per schip aangevoerd, en met kranen, bulkwagens, en lopende banden verspreid over het veerplein. De volgende factoren speelden mogelijk een rol bij milieuvervuiling:

• Aanvoer per schip: Aangezien de schepen de vaargeulen volgden, zou geen milieuvervuiling optreden.
• Plaatsing van lichtmasten bij depot: Wanneer de lichtmasten niet in de richting van de natuurgebieden zouden schijnen, zou dit niet zorgen voor overlast.
• Vertroebeling van het water: Om de vertroebeling tegen te gaan werden bezinkingsmaatregelen getroffen.

Alle mogelijke negatieve gevolgen werden hiermee gedekt.

Projectmanagementplan

Het projectmanagementplan vormt het leidraad voor het project. Bij dit project werd het meermaals bijgewerkt. De laatste versie stamt uit maart 2014. Na overdracht vanuit Dienst Landelijk Gebied werd het niet meer bijgewerkt. De laatste versie was immers al toegespitst op de uitvoeringsfase.

Meer informatie over de algemene opzet is te vinden onder'projectbeheersing'.

Projectplan Aanpassing Waterkering

Voor het afhandelen van de Waterwet werd een apart projectplan opgesteld. Dit plan was gericht op de burger, om duidelijk te maken waarom het project uitgevoerd werd. Tevens omvatte het plan een motivatie voor de voorkeursvariant. Het plan was opgesteld door Royal Haskoning in januari 2012. Zowel de natuurcompensatie als de ophoging van het veerplein werden meegenomen in het projectplan.

In het projectplan werden randvoorwaarden, uitgangspunten en wensen besproken. Randvoorwaarden waren verplicht; hier moest aan voldaan worden. Uitgangspunten kon men van afwijken, mits een goede onderbouwing. Wensen waren ook niet verplicht, hier kon van afgeweken worden. Verder ging het plan in op de technische details van het ontwerp, van de aangevraagde vergunningen tot het beoogde ontwerp.

Voor meer informatie zie ‘Technisch Management’ en andere paragrafen in ‘Omgevingsmanagement’.

Arbitrage Staalslakken

Tijdens de voorbereiding speelde een arbitragezaak omtrent het gebruik van staalslakken. De aannemer wilde staalslak gebruiken als kernmateriaal in de dijklichamen; Dienst Landelijk Gebied weigerde het gebruik op advies van Rijkswaterstaat. De Raad van Arbitrage stelde Rijkswaterstaat in het gelijk. Hoger beroep had dezelfde uitkomst. Staalslak werd geweigerd vanwege de kans op plaatvorming en vanwege het niet voldoen aan de contracteisen voor het materiaal waaruit de dijk mag bestaan.

Gebruik Thermisch Gereinigde Grond

Als alternatief voor de staalslakken gebruikte de aannemer thermisch gereinigde grond (door verbranding gereinigde grond). Er was voor gekozen om in dijklichamen B, C en deels in E thermisch gereinigde grond toe te passen afkomstig van de Afvalstoffenterminal Moerdijk (ATM).

Eind 2012 kwam de toepassing van thermisch gereinigde grond ter sprake. Dienst Landelijk Gebied stemde in met toepassing als kon worden aangetoond dat het voldeed aan de eisen uit vraagspecificatie 1. In januari 2014 gaf de aannemer aan dat hij voornemens was thermisch gereinigde grond te gebruiken. Dienst Landelijk Gebied verdiepte zich in de materie, bracht een bezoek aan ATM en achterhaalde de grondmechanische eigenschappen. Op basis van deze informatie verleende DLG toestemming voor de toepassing van dit materiaal.

In december 2010 voerde Saricon onderzoek uit op gebied van conventionele explosieven. Hieruit kwam het volgende naar voor:

• In het plangebied waren geen granaat- of bominslagen uit de Tweede Wereldoorlog bekend. De haven van Walsoorden viel onder Duits vuur, maar het was niet bekend of er inslagen waren geweest.
• Tijdens de bezetting waren meerdere bominslagen gemeld ter hoogte van de Schimmelpenninckxhoeve. Ook waren mijnenvelden aangelegd.
• Tijdens de bevrijding was niet gevochten in het gebied.
• Vanuit het plangebied was zware artillerie gevuurd op Zuid-Beveland. Er was geen tegenvuur vanaf Duitse stellingen, maar geallieerden lieten munitie achter in het plangebied.
• In en rond de Perkpolderhaven werden diverse militaire verdedigingen aangelegd: prikkeldraad, schuttersputten en mitrailleurstellingen. In de haven waren twee kleine munitiedepots aanwezig.

Toetsing Oude Veerhaven

De toetsing van de oude veerhaven verliep volgens de procedure Voorschrift Toetsen op Veiligheid 2006 (VTV-2006). De toetsing beoordeelde de waterkeringen op de hydraulische randvoorwaarden die verwacht worden in 2060. In de toetsing kregen alle aspecten de beoordeling ‘goed’. Deze toetsing was gebaseerd op het bronbestand 154425-TN02-DO-00064 Hydraulisch Ontwerp Waterkeringen. De toetsing werd uitgevoerd op basis van de hydraulische randvoorwaarden opgesteld door projectbureau Zeeweringen en voltooid begin november 2014. De bronbestanden bevatten meer informatie over de toetsing, met name paragraaf 3 van TN02. Het betreft hier de zeeweringen E, F en G.

Er werd getest op de volgende onderwerpen in de veerhaven:

• Kruinhoogte
• Gezette steenbekleding
• Asfaltbekleding
• Grasbekleding

Meer informatie over de specificaties van de veerhaven is te vinden in de bronbestanden.

Hydraulische Randvoorwaarden

Er werden twee hydraulische randvoorwaarden opgesteld: voor de veerhaven en voor het natuurgebied. Het onderzoek werd in 2007 uitgevoerd door Royal Haskoning met ondersteuning van projectbureau Zeeweringen. Beide plannen gingen uit van een 1 op 4000 waterstand voor het scenario 2060. Deze waterstand is conform het Nationaal Deltaplan. Scenario’s na 2060 werden overwogen, maar de betrouwbaarheid van deze berekeningen was onzeker als gevolg van een gebrek aan morfologische gegevens voor verdere perioden. Ook werd in beide randvoorwaarden de data voor de waterstand van meetstation Hansweert gebruikt. De verwachting was dat de verschillen in waterstand tussen Perkpolder en Hansweert verwaarloosbaar zouden zijn.

Geomorfologische veranderingen in 10 jaar tijd tussen 1995 en 2005

De belangrijkste uitkomsten van het onderzoek naar het natuurgebied waren:

• Er werd gerekend met een bresgrootte van 400 meter, zoals deze ook in de praktijk werd uitgevoerd.
• Voor de waterstand-golfcombinaties werden windrichtingen 90, 330, en 360 gebruikt.
• Voor het natuurgebied ging Royal Haskoning als worst-casescenario uit van het sterke wegvallen van de vooroevers. Dit zou potentieel tot een hogere golfhoogte leiden.

De belangrijkste uitkomsten van het onderzoek naar de veerhaven waren:

• Er werden waterstand-golfcombinaties bepaald voor de windrichtingen 30, 60, 90, 315, 330, en 360 graden. Dit leverde volgens het onderzoek de meest significante waterstanden en golfcombinaties op.
• Golfcondities in de haven waren significant lager dan de monding, een boulevard van minder dan NAP+10m zou volstaan. Vanwege de lagere golfbelasting in de haven zelf was een lagere dijkhoogte voldoende in de haven.
• De haven moest opnieuw gedimensioneerd worden, aangezien de situatie niet optimaal was voor het stilliggen van schepen.

Voorontwerp (variantenafweging)

De planstudie werd in de loop der jaren verschillende keren aangepast. In 2003 werden de eerste schetsen verwerkt in de startnotitie. In 2006 schakelde Rijkswaterstaat Grontmij in om enkele voorkeursvarianten te schetsen. In 2007 werd de definitieve variant van de MER (Milieueffectenrapport) opgesteld.

Ontwerpprincipes

Eind 2011 werd door Royal Haskoning het definitieve ontwerp vastgesteld waarin de voorkeursmaterialen per dijktraject werden beschreven, alsmede de uiteindelijke lay-out van het gebied (zie details onder ‘Ontwerp’). Er werd toen al geconcludeerd dat de opbouw van de huidige waterkering onvoldoende bekend was. Tevens was het detailniveau van het grondonderzoek onvoldoende hoog om te ontwerpfase te starten. Voor de uitvoeringsfase aan kon vangen, vonden verdere onderzoeken plaats.

Het ontwerp had de volgende functionele eisen als uitgangspositie:

• De huidige zeewering moet binnendijks verplaatst worden;
• De waterkeringen moeten een overschrijdingskans van 1 op 4000 per jaar hebben, conform de Wet op de Waterkering (nu Waterwet);
• De primaire zeeweringen moeten een levensduur van 50 jaar hebben.

Kwelvoorziening

Om de grote zoute kwel in het gebied tegen te gaan, werden kwelsystemen aangelegd. Deltares ontwierp het systeem van verticale drainage. Voor meer info, zie hier

Gebiedsinrichting

De verschillende zones van het natuurgebied

Voor de inrichting van het gebied werd in februari 2007 een workshop gehouden voor medewerkers van Rijkswaterstaat (bouwdienst, Dienst Zeeland, Rijksinstituut voor Kust en Zee), provincie Zeeland en waterschap Zeeuws-Vlaanderen. In deze workshop kwam naar voren dat alleen een bres graven zonder ingrepen in het gebied (niet ontgraven en dijkjes behouden) niet optimaal zou zijn. Het gevolg zou zijn dat de natuur zich nauwelijks zou kunnen ontwikkelen, wat weer gevolgen zou hebben voor de uiteindelijke efficiëntie van de 75 hectare. Door kreken te graven en de oude dijken weg te halen zou de efficiëntie van het getijdengebied worden vergroot. Aanvankelijk zou het gebied onder water staan, en door sedimentatie zouden schorren langs de dijken ontstaan. Tevens werd een deel van het gebied afgegraven tot gemiddeld laagwaterstand om een extra ecotoop toe te voegen. Om een ongestoorde ontwikkeling te garanderen, zou het gehele gebied worden afgesloten voor het publiek. Alleen vanaf de dijk zou het gebied bekeken kunnen worden.

Voor het gebiedsontwerp werden drie soorten slikken en schorren verwacht:

• Estuaria – Rivierdalen in het overgangsgebied tussen zee en rivier
• Schorren met slijkgrasvegetatie – Begroeiing die periodiek onderloopt, gedomineerd door Engels Slijkgras
• Atlantische schorren – Buitendijkse graslanden die regelmatig met zeewater overspoeld raken

Ongeacht de uitwerking van de uiteindelijke natuurgebied heeft het een belangrijke ecologische functie. De evolutie van het gebied is nu nog onzeker en de uiteindelijke uitwerking van het natuurgebied zal pas over jaren bekend zijn .

In het gebied werd een onderscheid gemaakt tussen drie zones:

• Zone 1: -1,50 m NAP, 10,0m breedte op de bodem
• Zone 2: -1,25 m NAP, 5,0m breedte op de bodem
• Zone 3: -1,00 m NAP, 2,5m breedte op de bodem.

Het ontwerp van deze zones moest ervoor zorgen dat het gebied meteen na de doorbraak zich ging ontwikkelen tot het gewenste natuurgebied.

Werk met Werk

Er werden enkele projecten meegenomen in project Natuurcompensatie Perkpolder:

• Publiek-private samenwerking

Het ophogen van het voormalige veerplein was onderdeel van het project ‘Gebiedsontwikkeling Perkpolder’. Dit project houdt zich bezig met de ruimtelijke kwaliteit van het gebied, dat in verval is geraakt sinds de ingebruikname van de Westerscheldetunnel. Belangrijkste partner hierin is de firma Perkpolder Beheer bv. Dit werd eerst geregeld via een publiek-private samenwerking. Echter deze samenwerking werd ontbonden vanwege de economische crisis in 2008. Gemeente Hulst en provincie Zeeland zetten het project voort door het zelfstandige bedrijf Perkpolder Beheer bv. op te zetten. Dit impulsproject omvat de aanleg van een golfbaan, 250 deeltijdwoningen en een jachthaven met 350-500 aanlegplaatsen. Het impulsproject zal pas in 2017 afgerond worden. De ophoging van het veerplein werd in 2015 afgerond.

• Verlegging provinciale weg N689

Provincie Zeeland had in de regio nog een project openstaan om een provinciale weg aan te leggen. Dit project werd opgenomen en verwerkt in het Natuurcompensatie Perkpolderproject. In het voortraject werden drie ontwerpen gemaakt, waarvan een de voorkeur kreeg. De totale kosten bedroegen een kleine €1 miljoen.

Het contract met de aannemer was gebaseerd op een contractbeheersingsplan opgesteld door Royal Haskoning-DHV. In het plan werd onderscheid gemaakt tussen het project vanuit Perkpolder Beheer BV. en het project Natuurcompensatie Perkpolder.

Het contract was opgesteld in een ‘Engineering & Construct’-vorm. Dit is een contractvorm voortkomend uit de ‘Uniforme Administratieve Voorwaarden Geïntegreerde Contracten’, ook wel UAV-GC genoemd. Het uitgangspunt in de contractbeheersing was een minimale hoeveelheid inzet vanuit de opdrachtgever. Uiteindelijk bleef Dienst Landelijk Gebied maatschappelijk verantwoordelijk voor het project.

De planning voor de aanbesteding was als volgt:

Op 26 november 2011 werd bericht dat Van Oord Nederland de aanbesteding kreeg voor het project. Maritieme aannemer Van Oord Nederland (niet te verwarren met Martens en Van Oord) was als beste gekozen van de vier bedrijven die zich ingeschreven hadden.

Op 10 december 2012 was de basisovereenkomst voor de aanbesteding opgesteld. Dit document omvatte het contract zoals de aannemer het uit zou voeren.

In het bronbestand is tevens het complete programma van eisen opgesteld van de overeenkomst. Dit bestand beschrijft alle verplichtingen van de opdrachtnemer in het projectkader.

Ontgraven bres

De bres in de primaire waterkering werd in fases ontgraven:

Locatie bres Perkpolder

Fasering ontgraven bres Perkpolder

Afwijkingen

Geotextiel waterkering B

In waterkering B werd in twee vakken geotextiel verwerkt dat afweek van de specificaties van de andere dijkvakken. Het betrof hier circa 1192m² aan afwijkend textiel. Volgens aannemer Van Oord was het een gevolg van omstandigheden op werk en samenspel met een onderaannemer. De belangrijkste afwijking was dat de levensduur van dit textiel 25 jaar is in plaats van 50 jaar. Het gevolg is dat het geotextiel waarschijnlijk vervangen moet worden binnen 50 jaar. De aannemer heeft getracht aan te tonen dat de levensduur niet van belang is voor het functioneren, maar dit is tegengesproken door deskundigen.

Overschot veen

Tijdens de realisatiefase van het project werd duidelijk dat er een zeer grote hoeveelheid veen aanwezig was in het gebied. Tijdens een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd door Grontmij was geschat dat er circa 8000m³ aan veen vrij zou komen tijdens de realisatie. Uiteindelijk bleek dat er meer veen in het gebied zat dan berekend. Dit had als gevolg dat er een overschot aan niet-herbruikbare grond was in het gebied. Veen heeft geen constructieve eigenschappen en kan niet hergebruikt worden in het gebied. Als gevolg hiervan moest de aannemer extra grond aanleveren van buiten het gebied. Om de grondbalans de behouden moest de veengrond uit het gebied vervoerd worden. Hiervoor moest de grond getoetst worden op landbouwkundige eigenschappen.

Calamiteit

Afschuiving bij waterkering B

Afschuiving waterkering B

In juli 2014 schoof het buitentalud van waterkering B over een lengte van 100 meter af. Onderzoek naar de aanleiding, uitgevoerd door Van Oord en ondersteund door nieuwe metingen van FUGRO, wees de volgende oorzaken aan:

• Het graven van een cunet bij de teen van het buitentalud bij start ophoging was niet voorzien in het ontwerp;
• Het relatief snel uitvoeren van de ophoging;
• Een hogere freatische grondwaterstand dan in de berekening aangehouden;
• Lagere sterkte-parameters van de Holocene deklagen dan zoals in de berekening aangehouden.

Meerwerk

Opening bres

De oplevering vond plaats in december 2015. Hierbij werd een aantal min of meer reguliere restpunten geconstateerd, zoals stenen in het grondwerk, het ontbreken van bebording en geotextiel dat uitstak langs de onderhoudspaden. Een belangrijker punt was dat de laagdikte op de breskop niet voldoende dik bleek en dat een te kleine sortering was gebruikt. De aannemer loste deze restpunten op.

Daarnaast werd ook meerwerk geconstateerd:

• De havendam aan waterkering F bleek niet goed bereikbaar voor onderhoud. Provincie Zeeland verzocht dit aan te passen.
• De parkeerplaatsen bij de drie lokale woningen bleken bij hoogwater onder te lopen. Als uitwijkmogelijkheid werd een kleine parkeerplaats aangelegd op het havenplein.

Tenslotte was er een aantal zaken dat niet voldeed aan de wensen van het waterschap, maar wel conform contract waren opgeleverd. In onderling overleg werd besloten dat het waterschap deze zaken zelf oploste.

Revisie

Bij de oplevering van het werk is een beoordeling van de waterkeringen opgeleverd conform de op dat moment geldende beoordelingsrichtlijnen (VTV-2006). Uit deze beoordeling bleek dat enkele onderdelen alleen met een nadere analyse als 'goed' of 'voldoende' beoordeeld konden worden. De bekleding van waterkering G kreeg ook bij een geavanceerde toets (met aanvullend grondonderzoek) niet het oordeel 'goed' of 'voldoende'. Voor dit onderdeel is een toets op maat uitgevoerd. Deze toets op maat bestaat uit een faalkansanalyse van de gehele waterkering.

• Faalkansanalyse waterkering G

Financieel Beheer

Voor dit project werd tevens een financieel managementplan opgesteld. Dit is ongewoon in de werkwijze van Rijkswaterstaat, maar vanwege de vele geldstromen was besloten om een plan op te stellen.

Het project werd eerst begroot door Rijkswaterstaat op € 31,3 miljoen. Toen het project eenmaal geraamd werd voor de aanbesteding was de schatting dat het zou oplopen naar € 36,3 miljoen. Deze tweede raming werd uitgevoerd door Dienst Landelijk Gebied. Om de overige 5 miljoen euro te begroten deed de provincie Zeeland een toezegging van € 3 miljoen. Rijkswaterstaat legde de overige € 2 miljoen in. De raming van aannemer Van Oord was lager dan de raming van Dienst Landelijk Gebied en kwam uit op € 22 miljoen. Dit was het meest voordelige aanbod van de vier ingeschreven aannemers.

De financiering werd gedaan door het Nationaal Groenfonds, een ‘bank’ voor ruimtelijke projecten. Bij het Nationaal Groenfonds kan een rekening geopend worden die fungeert als projectbudget. Rijkswaterstaat opende hier een projectrekening en gaf DLG toegang, mits alles correct verantwoord zou worden. Dit gebeurde door jaarlijks een accountant naar de uitgaven te laten kijken. Na de opheffing van DLG verliep de financiering verder vanuit het Groenfonds. Daarna werd alles intern vanuit Rijkswaterstaat verder betaald. Meer informatie kan gevonden worden op de site van het Nationaal Groenfonds.

Tevens werd er voor het project een PlattelandsOntwikkelingsSubsidie aangevraagd door Rijkswaterstaat ten behoeve van de provincie Zeeland. Het ging om een bedrag van € 5 miljoen, waarvan € 2,5 miljoen teruggeven werd vanwege de voordelige aanbesteding.

De provincie Zeeland betaalde 35/75ste van alle kosten van het project, omdat zij 35 hectare van de 75 hectare in het project ingebracht had. Het maximum bedrag dat de provincie Zeeland zou betalen was € 10 miljoen. Tevens betaalde de provincie 100% van de aanlegkosten van de N689.

Risicobeheer

In het contractbeheersingsplan (zie Contract) werd beschreven hoe er met de risico’s in het project omgegaan werd. Het risicomanagement gebeurde aan de hand van het signaleren en behandelen van TOP-risico’s. De top-10 risico’s werden elke week besproken bij een bijeenkomst. De belangrijkste risico’s die vroeg in het project vastgesteld werden zijn:

• Het niet behalen van de deadline (31 december 2015)
• Onvoldoende beheersing van de grondstromen
  • In het project werd extra gelet op de grondstromen in het gebied. Dit werd extra aangestipt in het contractbeheersingsplan. Het omvatte 900.000 m³ grondverzet voor de realisatie van de waterkeringen en 500.000 m³ grondverzet voor het veerplein. Tevens moest het materiaal voldoen aan de contractuele eisen. Hier werd streng op gecontroleerd, en een van de randvoorwaarden van het project was dat hier transparant mee omgegaan werd.

• Procedures vergunning vertragen de uitvoering
• Waterhuishouding binnen en rondom het plangebied worden vertraagd
• Hinder en last naar de omgeving
• Aantreffen van onvoorziene archeologische vondsten en niet-gesprongen explosieven

Risicomanagement tijdens het project

Het beheer van deze risico’s lag voornamelijk bij de opdrachtnemer.

Risico’s werden gemeten aan de hand van tijd en geld. Tijd werd iets zwaarder gewogen dan geld. Risico’s die een grote kans hadden om op te treden en een grote impact hadden konden getoetst worden. Deze toetsingsprocedure wordt beschreven in figuur x.

Toetsing kon ingezet worden door de opdrachtgever (Dienst Landelijk Gebied). Er kon getoetst worden op algemene kwaliteitsborging of specifieke onderwerpen te toetsen en/of te accepteren. Mits ingezet, kon de opdrachtgever stop- en bijwoonpunten invoegen. Dit vond bijvoorbeeld plaats om extra controle te houden op het grondverzet.

De toetsing gebeurde aan de hand van risico-inschatting. De Opdrachtnemer moest bij de start van de uitvoering van zijn opdracht laten zien dat zijn projectmanagement volgens de beschreven plannen verliep. De Opdrachtgever toetste met systeemtoetsen of dit op de risicovolle onderdelen functioneert. Zodra de Opdrachtnemer processen uitvoerde die voor de Opdrachtgever risicovol waren, werden procestoetsen uitgevoerd. Het was de bedoeling om (indien dit het meest efficiënt is) zo veel mogelijk op systeem- en procesniveau te toetsen. Een uitspraak over het al dan niet voldoen aan de eisen kon alleen als er ook een (deel)product werd getoetst.

De beheersing leverde de volgende twee gegevensstromen op:

• Documenten en registraties van het project en kwaliteitsmanagementsysteem van de Opdrachtnemer voor het project.
• Documenten en registraties uit het systeem voor de contractbeheersing van de opdrachtgever voor het betreffende project.

Op basis van deze gegevensstromen kon aantoonbaar worden gemaakt of het project en individuele risicovolle onderdelen correct opgeleverd waren.

Arbitrage

Tijdens het project werd een arbitragezaak aangespannen over het gebruik van staalslak als kernmateriaal. Volgens de opdrachtnemer zou het materiaal voldoen aan de contracteisen. Rijkswaterstaat sprak dit tegen. De zaak werd gewonnen door Rijkswaterstaat. Ook na hoger beroep werd Rijkswaterstaat in het gelijk gesteld. De aannemer koos er vervolgens voor om thermisch gereinigd zand te gebruiken als kernmateriaal (Zie Omgevingsmanagement, ‘juridische zaken’).