Richtlijnen en functie-eisen

Situatie voor doorlaatmiddel

Holland et al.(2004) geven een overzicht van de richtlijnen en functie-eisen waaraan het Veerse Meer in 2004 moest voldoen om zodoende de geformuleerde streefbeelden te bereiken. In het Veerse Meer golden in 2004 de Zwemwaterrichtlijn en de Vogelrichtlijn (Vogelrichtlijn 2000) en er zijn functie-eisen voor het Veerse Meer opgenomen, waaronder de normen van de vierde nota Waterhuishouding.

De zwemwaterrichtlijn: Het Veerse Meer voldeed in 2003 op de zeven locaties waar de zwemwaterkwaliteit werd bepaald aan de normen van de Europese zwemwaterrichtlijn, en aan die van het Nederlands Besluit hygiëne en veiligheid zwemgelegenheden, evenals in de jaren daarvoor. Ook werd in 2003 voldaan aan de normen van het Besluit kwaliteitsdoelstellingen en metingen oppervlaktewateren.
De vogelrichtlijn: Het Veerse Meer is een belangrijk gebied voor watervogels. Van september tot maart verblijven hier meer dan 20.000 watervogels. Vier soorten overschrijden de 1%-norm voor een gebied van internationale betekenis (1% van de totale populatie verblijft regelmatig in een gebied). Het betreft de brandgans, middelste zaagbek, smient en meerkoet. Op grond hiervan is het Veerse Meer op 24 maart 2000 aangewezen in het kader van de Europese vogelrichtlijn In 2004 voldeed het Veerse Meer aan de vogelrichtlijn. Uit waarnemingen bleek echter een geringe afname van de meerkoet en de middelste zaagbek.
Functie-eisen: De belangrijkste functie-eis is dat aan de normen van de vierde Nota Waterhuishouding moet worden voldaan. Dat was voor de volgende stoffen niet het geval in het jaar 2002: de gewasbeschermingsmiddelen Diuron en Simazine en de gehaltes van stikstof en fosfor in de zomer.

Situatie na werking doorlaat

Prins en Vergouwen (2015) geven een overzicht van de richtlijnen die gelden voor het Veerse Meer. Het gaat daarbij om de Kaderrichtlijn Water, Natura2000 (Vogelrichtlijn) en de Zwemwaterrichtlijn.

De waterkwaliteit is sinds het in gebruik nemen van de Katse Heule sterk verbeterd. De gehaltes aan bestrijdingsmiddelen, metalen en microverontreinigingen zijn dankzij de doorspoeling via het doorlaatmiddel gedaald. De concentratie koper is flink gedaald, sinds het in gebruik nemen van de doorlaatmiddel, echter door nalevering uit de waterbodem voldoet de concentratie niet aan de KRW norm. Koper wordt aangemerkt als aandachtstof aangezien niet voldoende gegevens voorhanden zijn om te corrigeren voor biobeschikbaarheid en achtergrondgehalte.

Kaderrichtlijn Water

De doelen voor het oppervlaktewater hebben een chemische en een ecologische component. De goede chemische toestand voor oppervlaktewaterlichamen wordt uitsluitend bepaald door Europees vastgestelde normen die zijn vastgelegd in de Richtlijn prioritaire stoffen. De goede ecologische toestand wordt bepaald door biologische soortgroepen. Om de goede ecologische toestand te bereiken dienen ook specifieke verontreinigende stoffen en de algemeen fysisch-chemische parameters goed te zijn. Hiervoor zijn landelijke milieukwaliteitseisen vastgesteld. Voor een sterk veranderd waterlichaam, zoals het Veerse Meer, geldt dat niet de goede ecologische toestand bereikt hoeft te worden, maar een daarvan afgeleid goed ecologisch potentieel.

Chemie: de chemische toestand van het Veerse Meer is als “goed” beoordeeld, omdat er geen normoverschrijding is door prioritaire stoffen (I.enM. 2014).
Biologie: De beoordeling van de ecologische toestand van het Veerse Meer is gebaseerd op een beoordeling van de biologische kwaliteitselementen: fytoplankton, overige waterflora (macroalgen en angiospermen), macrofauna en vissen (I.enM. 2014).
- Fytoplankton: is de toestand van het Veerse Meer in 2014 als “zeer goed” beoordeeld. De beoordeling is gebaseerd op twee deelmaatlatten, de concentratie van chlorofyl-a en de frequentie van bloeien van de schuimalg Phaeocystis. De chlorofylconcentraties zijn sinds 2005 ruim onder de grenswaarde, en Phaeocystis-bloeien zijn tot nu toe niet voorgekomen.
- Overige waterflora: is de toestand “slecht”. Het kwaliteitselement overige waterflora bestaat uit twee deelmaatlatten. De deelmaatlat voor het areaal schorren is, vanwege het ontbreken van getij, voor het Veerse Meer niet van toepassing. De andere deelmaatlat betreft het areaal en de bedekkingsgraad van zeegrasvelden. Zeegras komt in het Veerse Meer niet meer voor (zie deze pagina: Ontwikkeling flora en fauna).
- Macrofauna: voor macrofauna is de toestand als “goed” gekwalificeerd.
- Vis: voor vis is de toestand als “matig” beoordeeld, vanwege het ontbreken van zoetwatersoorten (I.enM. 2014), (Van der Molen et al. 2012).
Fysisch-chemische parameters: van de stroomgebied-relevante stoffen voldoet koper niet aan de norm in het Veerse Meer (Pfaff et al. 2014) (Bellert et al. 2014). Koper overschrijdt de norm na correctie op het achtergrondgehalte. Het is de verwachting dat na de sanering van de waterbodem in het Kanaal door Walcheren, de komende jaren de kopergehaltes zullen afnemen in het Veerse Meer.
Waterbodems: In het Veerse Meer liggen twee locaties met een verontreinigde waterbodem. Deze locaties zijn Wolphaartsdijk haven en Oostwatering jachthaven. Het Kanaal door Walcheren is in het verleden sterk vervuild met koper. Dit zorgt voor een nalevering van koper vanuit de waterbodem naar het oppervlaktewater, en was daarmee een bron van kopervrachten naar het Veerse Meer (Holland et al.2004). De sanering van de waterbodem van het kanaal door Rijkswaterstaat wordt in najaar 2015 afgerond. Voor de verkenning van de waterbodemkwaliteit van het waterlichaam Veerse Meer zijn, voor relevante probleemstoffen en aandachtstoffen, de norm-overschrijdingen in zwevend stof en in biota (aal, mossel) bepaald (Pfaff et al. 2014). In totaal zijn 27 potentiële probleemstoffen onderzocht (chloorpyrifos, chroom, diuron, koper, som drins, som CHC’s, Som PAKs BghiP+IndP, som PCBs, som PBDE’s, trybutyltin, tetrabytyltin en zink). Van deze stoffen zijn 15 stoffen alleen als aandachtstof aangemerkt (bestrijdingsmiddelen respectievelijk abamectine, azinfos-ethyl, cumafos, fenthion en trifenyltin; metalen beryllium, boor, kobalt, kwik, thallium, uranium, vanadium en zilver; PAKs benzo(a_antraceen en fenantreen). In het Veerse Meer zijn er geen overschrijdingen door probleemstoffen in zwevend stof. Van koper en BPBD zijn echter geen zwevend stof gegevens beschikbaar. Van de aandachtstoffen overschrijden een aantal bestrijdingsmiddelen (abamectine, azinfos-ethyl) de norm (Pfaff et al. 2014).

Natura2000; Vogelrichtlijn

Het Veerse Meer is aangewezen als Vogelrichtlijngebied, en de instandhoudingsdoelen voor het Veerse Meer hebben daarom alléén betrekking op vogelsoorten (Programmadirectie Natura 2000 2010) (RWS 2015) (I.enM. 2015).

De Habitatrichtlijnsoort Noordse woelmuis is als complementair doel voor dit gebied vervallen . Het Veerse Meer is voor één kustbroedvogel (kleine mantelmeeuw) als broedgebied aangewezen. Met het huidige beheer wordt het instandhoudingsdoel bereikt.

Voor moerasbroedvogels zijn instandhoudingsdoelen geformuleerd voor aalscholver en lepelaar, en er zijn volgens het ontwerpbeheerplan geen knelpunten. De aantallen van aalscholver liggen volgens het ontwerpbeheerplan rond het doelaantal (300), maar sinds 2010 eronder (www.SOVON.nl). De aantallen van lepelaar liggen er ruim boven. Voor wat betreft steltlopers, is het Veerse Meer aangewezen voor kluut en goudplevier. Voor goudplevier wordt het doelaantal niet gehaald, maar dit ligt aan factoren buiten het Veerse Meer omdat de goudplevier in weilanden in de omgeving foerageert. Voor kluut worden de doelaantallen (90) niet gehaald, wat mogelijk samenhangt met veranderd voedselaanbod en daardoor verminderde draagkracht (RWS 2015). Het Veerse Meer is aangewezen voor zes soorten visetende vogels, waarvan een aantal soorten die in open water foerageren (aalscholver, fuut, middelste zaagbek en dodaars) en twee soorten die in ondiep water foerageren (lepelaar, kleine zilverreiger). Alleen aalscholver en dodaars voldoen niet aan de instandhoudingsdoelen. Als mogelijke oorzaak wordt een verandering in voedselaanbod genoemd (RWS 2015). Twaalf soorten eenden, ganzen en zwanen zijn aangewezen voor het Veerse Meer. Een knelpunt voor het behalen van de instandhoudingsdoelen voor meerkoet, pijlstaart, slobeend, brilduiker en kuifeend is mogelijk een verandering in het voedselaanbod (RWS 2015). Voor rotgans worden de instandhoudingsdoelen evenmin gehaald, maar de indruk is dat de draagkracht van het gebied wel op orde is. Overigens zijn de aantallen de laatste drie jaar weer toegenomen (zie deze pagina). De aantallen wilde eend zijn ook onvoldoende, maar hier is sprake van een landelijke trend. Het beheerplan bevat diverse maatregelen die bijdragen aan het behalen van de instandhoudingsdoelen.

Zwemwaterrichtlijn

Rijkswaterstaat beheert zeven zwemwaterlocaties in het Veerse Meer die worden beoordeeld op de zwemwaterkwaliteit conform de Europese richtlijn (EEA 2016). Deze zeven officiële zwemwaterlocaties zijn:

Kamperland Sint Felixweg, badstrand (Gemeente Noord-Beveland)
Kortgene Schapendijk, badstrand (Gemeente Noord-Beveland)
Oranjeplaat, badstrand (Gemeente Middelburg)
De Piet, badstrand (Gemeente Goes)
Schotsman Campensweg, badstrand (Gemeente Noord Beveland)
Veerse Gatdam meerzijde, badstrand (Gemeente Veere)
Wolphaartsdijk Schelphoek, badstrand (Gemeente Goes)

De EU richtlijn stelt dat alle zwemwaterlocaties in 2015 minimaal moeten voldoen aan de kwaliteitsklasse aanvaardbaar. In de meest recente beoordeling voldeden alle zwemwaterlocaties aan de eisen (www.zwemwater.nl). De locatie Kortgene Schapendijk badstrand werd in 2014 als “slecht” beoordeeld, en in de voorgaande jaren (2012, 2013) als “voldoende”. Alle overige locaties werden als “uitstekend” beoordeeld (EEA 2016).

Referenties

Aanwijzing Veerse Meer als beschermd vogelgebied, Anon., Min. Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, 24 maart 2000.
European bathing water quality in 2015, Anon., EEA, september 2016.
Natura 2000 Ontwerpbeheerplan Deltawateren 2015-2021 Algemeen deel, Anon., Rijkswaterstaat Zee en Delta en Rijkswaterstaat West Nederland Zuid i.s.m. Royal Haskoning DHV, 22 januari 2015.
Natura 2000-gebied Veerse Meer, Anon., Programmadirectie Natura 2000, 2010.
Ontwerpbeheerplan Veerse Meer 2015-2021, Anon., Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat, 18 juni 2015.
Ontwerpstroomgebiedbeheerplan Schelde 2016-2021, Anon., Ministerie van Infrastructuur en Milieu, december 2014.
Actualisatie achtergrondrapport probleemstoffen en bronnen in het Scheldestroomgebied, Bellert, B.,M. Bil,E. Daemen, A. Fortuin, J. Goossen, K. van Goethem, J. Oosthoek en M. van Tilburg, Projectbureau Kaderrichtlijn Water Schelde; Werkgroep Ecologie, Waterkwaliteit en Monitoring, december 2014.
Veerse Meer aan de Oosterschelde, Toestand ecosysteem Veerse Meer vóór ingebruikname doorlaatmiddel, Holland, A., RIKZ, 1 juni 2004.
Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water 2015-2021, Molen, D.T. van der, R. Pot, C.H.M. Evers en L.L.J. van Nieuwerburgh (red.), STOWA, 2012.
KRW-verkenning waterbodems, Verkenning waar waterbodemkwaliteit het bereiken van KRW-doelen kan belemmeren, Hoofdrapport, Pfaff, M., H. Seegers en A. Osté, Consortium CSO en RPS, februari 2014.
Bekkenrapport Veerse Meer 2000-2014, ten behoeve van evaluatie peilbesluit, Prins, T.C. en S.A. Vergouwen (red.), Deltares, oktober 2015.