Keynote-presentaties congres Bouwen aan een veerkrachtige Scheldedelta

Dag 1 donderdag 1 juni 2017: Oosterschelde en kuststrook

Opening van het congres door lector Joost Stronkhorst

Het congres werd geopend door Joost Stronkhorst, lector Building with Nature aan de HZ Delta Academy. In zijn opening geeft hij het belang aan om door middel van praktijkgericht onderzoek nieuwe oplossingen te vinden voor waterveiligheid, natuur, leefbaarheid en recreatie in relatie tot klimaatverandering, zeespiegelstijging en bodemdaling.

Lezing 1: Integrale veiligheid van de Oosterschelde

Inleider Rob Nieuwkamer van Witteveen en Bos over de integrale veiligheid van de Oosterschelde

De eerste inleider was Rob Nieuwkamer van Witteveen en Bos, met een presentatie over de integrale veiligheid van de Oosterschelde. De vraag die hij de aanwezigen voorhield was of de aanpassing van de veiligheidsstrategie van de Oosterschelde noodzakelijk is in het licht van zeespiegelstijging, zandhonger en klimaatverandering. Zijn conclusie was dat op de korte termijn de Oosterscheldekering de veiligheid ten aanzien van de veranderende omstandigheden kan garanderen, maar dat op de langere termijn (na 2050) er een beslissing genomen moet worden over de het veiligheidsregime. Hij sloot af met de vaststelling dat de Oosterscheldekering de ontwerplevensduur van 200 jaar waarschijnlijk niet zal halen.
U opent de presentatie hier.

Lezing 2: 30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde-ecosysteem

Inleider Tom Ysebaert schetst de ecologische veranderingen in de Oosterschelde.

Tom Ysebaert van Wageningen Marine Research hield een presentatie over de veranderingen die plaatsgevonden hebben in de Oosterschelde sinds de oplevering van de stormvloedkering in 1986. Hij schetste het belang van de Oosterschelde voor natuur (trekvogels), visserij en recreatie. Het verdwijnen van areaal aan platen en slikken door de zandhonger is een groot probleem in de Oosterschelde, met name voor de vogels die voor hun voedsel afhankelijk zijn van de intergetijdengebieden. Suppleties bieden een oplossing om het areaal aan droogvallende platen niet verder te laten verdwijnen. Hij gaf een aantal voorbeelden van suppletieprojecten en liet zien hoe het benthos zich herstelt na een zandsuppletie. Mossel- en oesterbanken kunnen daarbij helpen om het zand langer vast te houden. De conclusie was dat voor een veerkrachtig Oosterschelde-ecosysteem de aanpak van de zandhonger noodzakelijk is, maar dat er ook aandacht nodig is voor vooroeververdedigingen, locaties voor kustbroedvogels, zeegras, schorren en binnendijkse zilte natuur. Gericht onderzoek blijft nodig en living labs kunnen daaraan een bijdrage leveren.
U opent de presentatie hier.

Lezing 3: Herstel van intergetij met suppleties

Eric van Zanten presenteert de ervaringen met suppleties in de Oosterschelde.

Eric van Zanten (Rijkswaterstaat Zee en Delta) presenteerde de ervaringen die de laatste jaren zijn opgedaan met een aantal suppletieprojecten in de Oosterschelde. De ondertitel van zijn verhaal was ‘Suppleren moet je leren’ en dat leren vindt plaats door het te doen. Er zijn de laatste jaren drie suppletieprojecten uitgevoerd: de Galgeplaat, de Schelphoek en de Veiligheidsbuffer Oesterdam. De vragen die daarbij centraal stonden waren hoe lang het zand blijft liggen en hoe snel het bodemleven en de vogels weer terugkeren. De ervaringen zijn gebruikt bij het ontwerp van de voorgenomen suppletie van de Roggenplaat.
U opent de presentatie hier.

Lezing 4: Kunnen schelpdieren onze kusten verdedigen?

Anneke van den Brink over het nut van schelpdierriffen.

Onderzoeker Anneke van den Brink (HZ Delta Academy) liet zien wat er de laatste jaren over met name oesterriffen bekend is geworden. Ze toonde aan dat oesterriffen kansrijk zijn om ingezet te worden als kustverdediging, omdat oesters biobouwers zijn die mee kunnen groeien met zeespiegelstijging. Oesterriffen versterken plaatselijk de sedimentatie en vertragen de erosie. Bovendien verhogen oesterriffen de biodiversiteit, omdat veel soorten de riffen als leefgebied kiezen. Dankzij de ervaringen met aangelegde oesterriffen op de Galgeplaat en bij de Oesterdam is er al veel bekend over de condities voor een gezond rif. Voor mosselriffen is dat veel minder het geval. Het onderzoeksproject ‘Meerwaarde met mosselen’ probeert die kennisvragen nu op te lossen.
U opent de presentatie hier.

Lezing 5: Building for Nature

Matthijs Boersema geeft een toelichting op het onderzoeksproject Building for Nature.

Projectleider Matthijs Boersema (HZ Delta Academy) presenteerde een overzicht van het project Building for Nature. Dit project dat door RAAK-SIA voor vier jaar is gesubsidieerd, richtte zich op het versterken van de biodiversiteit op harde dijkbekledingen en vooroevers. De onderwerpen waren dijkbekleding, gietasfalt, vooroevers en oesterteelt op dijken. Hij liet zien dat er naast de kennisinstituten en bedrijfsleven ook een groot aantal studenten aan het project hebben meegewerkt. De voorlopige conclusie is dat met beperkte meerkosten van 8-15% er een verhoging van de biodiversiteit kan worden bereikt, mits de technieken op de juiste plaatsen worden toegepast. De resultaten van het project zullen op deze site beschikbaar komen via deze pagina.
U opent de presentatie hier.

Lezing 1: Sedimentbeheer in de Schelde

Marcel Taal geeft aan het eind van het congres aan waar hij graag een living lab ziet ontstaan.

Marcel Taal (Deltares) begon zijn presentatie met een historisch overzicht over de samenwerking (of soms ook niet) tussen Nederland en Vlaanderen over het beheer van de Schelde en hoe het nu is georganiseerd. Daarna ging het over de negatieve consequenties van de toegenomen getijdeslag op de veiligheid, toegankelijkheid en de natuurlijkheid. De Eems, met haar extreme getijslag en hoge slibgehalten, fungeert hierbij als voorbeeld dat vermeden moet worden. Over de langetermijntrend van de bodem concludeerde Taal dat de typische trechtervorm vastligt en dat daarmee de positie van de vaargeulen ook niet veel meer zal wijzigen. Ten slotte ging Marcel Taal in op het sedimentbeheer in de Westerschelde. Hij schatte dat de mens jaarlijks tienmaal zoveel sediment verplaatst als het water, waarmee het belang van goed sedimentbeheer direct wordt aangetoond. Plaatrandstortingen kunnen bijdragen aan het ontwikkelen en behoud van ecologisch waardevol areaal.
U opent de presentatie hier.

Lezing 2: Ecologische uitdagingen in de Westerschelde

Figuur 1: Hypothetisch model die de relatie tussen de ruimte in een estuarium en de energie en ecologie aangeeft.

Tjeerd Bouma (NIOZ, HZ, RUG) begon zijn presentatie ook door het historisch perspectief te schetsen, waarbij de toegenomen getijdeslag duidelijk naar voren kwam. De natuur van de Westerschelde staat onder druk doordat de vaargeul dieper en breder wordt, waardoor ondiepwater- en intergetijdengebieden verdwijnen. Bovendien verouderen de bestaande schorren waarmee hun biodiversiteit afneemt. Het hypothetisch model (figuur 1) laat het probleem van het estuarium duidelijk zien: hoe minder ruimte er beschikbaar is, hoe meer de natuurwaarden van het estuarium gedomineerd worden door hoogdynamische aquatische en stabiele terrestrische milieus, ten koste van estuarine schorren en slikken. Voor het herstel van de natuurwaarden liet Bouma een aantal uitdagingen zien, zowel op het gebied van ontbrekende kennis als meer sociaaleconomisch van aard. Voor de toekomst ziet hij mogelijkheden door het koppelen van het thema natuur aan veiligheid en economie, waarmee een op ecosysteemdiensten gebaseerde hoogwaterbescherming gerealiseerd kan worden.
U opent de presentatie hier.

Lezing 3: Nuttige natuur: hoe herstelprojecten bijdragen aan de welvaart in de Schelde

Tom Maris laat de waarde van de eccosysteemdiensten van de Schelde zien.

Tom Maris (Universiteit Antwerpen) legde in zijn presentatie uit hoe de kosten en baten van ecosysteemdiensten worden berekend. Door onder andere het voorbeeld van de tong te laten zien, toonde hij aan dat een economisch waardevol product als een tong een grote verscheidenheid aan voedsel nodig heeft om op te groeien van larve tot volwassenheid. Aan het eind van zijn presentatie liet hij een kosten-batenanalyse zien voor de toekomstige ontpoldering van de Hedwige-Prosperpolder.
U opent de presentatie hier.

Lezing 4: Investigating the flood risk reduction potential of soft coasts and vegetated shorelines.

Mindert de Vries licht het remote-sensingproject FAST toe.

Mindert de Vries (Deltares) ging tijdens zijn presentatie in op het FAST project van de EU. Hij liet zien hoe satellietdata gebruikt worden om informatie te leveren over morfologie, sediment en vegetatie van vooroevers. De data komen beschikbaar in een open source-omgeving, gekoppeld aan een gemeenschap van gebruikers. Zijn oproep aan de toehoorders was om daar eventueel deel van uit te maken.
U opent de presentatie hier.

Lezing 5: Implementatie van natuurlijke oplossingen voor waterveiligheid (BwN)

Stephanie Janssen over de dilemma’s bij de implementatie van BwN.

In de presentatie van Stephanie Janssen (Deltares/TU Delft) kwamen de dilemma’s naar voren die de implementatie van BwN-oplossingen soms oplevert. Een voorbeeld is het al of niet meenemen van een begroeid voorland bij het bepalen van de veiligheid van een dijk. Aan de hand van het prisoners-dilemma en de principes van de speltheorie liet ze zien hoe dit soort dilemma’s benaderd kunnen worden. Een van haar conclusies was dat onderzoek naar dilemma’s inzicht geeft in strategische situaties en hoe deze te beïnvloeden.
U opent de presentatie hier.

Referenties

Building for Nature, Boersema, M., HZ Delta Academy, 1 juni 2017.
Ecologische uitdagingen Westerschelde, Bouma, T., NIOZ/HZ/RUG, 2 juni 2017.
Kunnen schelpdieren onze kusten verdedigen?, Brink, A. van den, HZ Delta Academy, 1 juni 2017.
Implementatie van natuurlijke oplossingen voor waterveiligheid (BwN), Janssen, S., Deltares, TU Delft, 2 juni 2017.
Nuttige natuur: hoe herstelprojecten bijdragen aan de welvaart in de Schelde, Maris, T., A. Boerema, K. van der Biest en P. Meire, Universiteit Antwerpen, 2 juni 2017.
Integrale veiligheid Oosterschelde, Nieuwkamer, R., Witteveen en Bos, 1 juni 2017.
Sedimentbeheer kan de veerkracht van het Schelde-estuarium vergroten, Taal, M., Deltares, 2 juni 2017.
Investigating the flood risk reduction potential of soft coasts and vegetated shorelines, Vries, M. de, Deltares, 2 juni 2017.
30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde-ecosysteem, Ysebaert, T., Wageningen Marine Research, 1 juni 2017.
Herstel van intergetij met suppleties,, Zanten, E. van, Rijkswaterstaat Zee en Delta, 1 juni 2017.