Voor de afsluiting was de Grevelingen een estuarium waar Rijn- en Maaswater zich mengden met Noordzeewater. Er bestond een geleidelijke gradiënt van zoet naar zout en een vrije doorgang tussen zee en achterland. Dit estuarium vormde een overgangszone voor diadrome vissen die migreren tussen zoet en zout water om zich voort te planten. Voorbeelden hiervan zijn fint, bot, zee- en rivierprik. Daarnaast was het estuarium een habitat voor typisch estuariene soorten zoals zeenaald, spiering en harnasmannetje (Van der Linden, 2006).
In 1964 werd de Grevelingen afgesloten van het zoete water door de aanleg van de Grevelingendam die een onoverkomelijke barrière vormde voor diadrome vissen. Het visbestand veranderde en werd steeds meer vergelijkbaar met dat van de Oosterschelde. In 1971 werd de Grevelingen door de aanleg van de Brouwersdam afgesloten van de Noordzee en daarmee een stagnant zoutwatermeer. Doordat het meer alleen nog maar gevoed werd door zoet polder- en regenwater trad er verzoeting op. Estuariene soorten zoals pitvis, zeebaars, tong en geep verdwenen en het aantal soorten dat gevangen werd met boomkorbemonsteringen liep terug van 31 naar 21 (Meijer, 1995). Na de aanleg en de ingebruikname van de Brouwerssluis in 1978 stond de sluis het gehele jaar 1979 open en nam het aantal soorten gevangen met boomkorbemonsteringen weer toe naar 26. Vanaf 1980 stond de schuif alleen in de winter open en daalde het aantal soorten weer. Met boomkorbemonsteringen werden 18 tot 22 soorten gevangen (Wetsteijn 2011).
In de huidige situatie wordt de visstand gekenmerkt door redelijke aantallen maar een lage biomassa doordat het vooral kleine vissen betreft. Sinds de opening van de Flakkeese spuisluis (voorjaar 2017) wordt aangegeven dat het aantal soorten in de directe omgeving licht is toegenomen op basis van onderzoek in 2017 (Tangelder et al. 2019).
Figuur 1: Biomassa in kg/ha voor de bij de boomkorbemonstering zeven meest aangetroffen vissoorten in het Grevelingenmeer in het winterhalfjaar 2007-2008 (Wetsteijn 2011).
In de periode na 1980 werd een monitoringsprogramma voor vis gestart, waarbij ook vangsten met fuiken en waarnemingen door duikers werden geregistreerd. Dit gaf een totaalbeeld van het aantal soorten in het Grevelingenmeer. Het aantal soorten varieerde in de periode 1980 tot 1989 tussen de 44 en de 51 soorten per jaar. Over de gehele periode werden 58 vissoorten gevangen. Er werden bijna anderhalf keer meer soorten waargenomen dichtbij de Brouwerssluis dan in het oostelijke deel van het meer. Sinds 1999 is de sluis in de Brouwersdam jaarrond opengezet, met uitzondering van de 30 dagen tussen september en december ten behoeve van de palingvisserij. Vanaf 2006 echter staat de spuisluis jaarrond open en kan de schieraal naar zee trekken om zich voort te planten. Vanaf 2009 mag er tijdens de trek van schieraal niet meer op paling gevist worden (Wetsteijn 2011).
In 2016 is een visstandsbemonstering uitgevoerd van zowel de bodembewonende als de pelagische soorten. In totaal zijn er 21 soorten aangetroffen. De visstandbemonstering is in november uitgevoerd, waarmee vooral de standvissen en de wintergasten in beeld zijn gebracht. (Hop 2017).
Rijkswaterstaat Zee en Delta heeft een monitoringsplan laten opstellen die beoogt een complete beeld van de visstand te verkrijgen en waarmee de effecten van de Flakkeese spuisluis en de vergrote opening in de Brouwersdam wordt gemeten (Hop en Vriese 2016).
Verbetering visstand
Ter Harmsel et al. (2016) hebben een inventarisatie gemaakt waarin de mogelijkheden worden verkend om de vismigratie naar en vanuit het Grevelingenmeer te verbeteren. Behalve via de opening in de Brouwersdam zijn de overige mogelijkheden zeer beperkt.
Meer informatie
Zie voor de laatste gegevens: Grevelingen systeemrapportage (Anon. 2020):
Referenties
- Grevelingen systeemrapportage, Anon., Deltares, Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer, Wageningen Marine Research, 22 oktober 2020.
- Advisering vogeleilandjes en vismigratievoorzieningen, Harmsel, R. ter, S. van Boheemen-Gerritsen en T. Puts, Witteveen+Bos, 11 maart 2016.
- Visstandonderzoek Grevelingenmeer, november 2016, Hop, J., ATKB, 26 januari 2017.
- Monitoringsplan Grevelingenmeer, Flakkeese spuisluis en Brouwerssluis, Hop, J. en F. Vriese, ATKB, 7 september 2016.
- Visfauna Grevelingenmeer, ontwikkelingen vanaf 1960, Linden, P. van der, RIKZ, april 2006.
- Bestandsopname visfauna Grevelingenmeer augustus/september 1994, deel A tekst, Meijer, A., Bureau Waardenburg, mei 1995.
- Bestandsopname visfauna Grevelingenmeer augustus/september 1994, deel B tabellen en figuren, Meijer, A., Bureau Waardenburg, mei 1995.
- Ecologisch onderzoek Getij Grevelingen, Tangelder, Marijn, Tom Ysebaert, Jeroen Wijsman, John Janssen, Ingeborg Mulder, Arno Nolte, Willem Stolte, Nils van Rooijen & Lisanne van den Bogaart, Wageningen Marine Research, september 2019.
- Grevelingenmeer: meer kwetsbaar? Een beschrijving van de ecologische ontwikkelingen voor de periode 1999 t/m 2008-2010 in vergelijking met de periode 1990 t/m 1998, Wetsteijn, L., RWS Waterdienst, 7 januari 2011.
Zie ook
- Door getijdenturbines toelaatbare vissterfte in het Grevelingenmeer
- Ecologisch onderzoek Getij Grevelingen
- Visfauna Grevelingenmeer, ontwikkelingen vanaf 1960
- Notitie knelpunten autonome ontwikkeling
- GM - Vis - Monitoring 2017 - 171229.pdf
- KRW doelafleiding Grevelingen en Volkerak, Afleiden MEP/GEP en effectinschatting voor de MER-RGV
- Visstandonderzoek Grevelingenmeer, november 2016
- Naar een gezonde Zuidwestelijke Delta, Verbetering vismigratie en kleinschalige zoet-zout overgangen in de Zuidwestelijke Delta
- Door getijdenturbines toelaatbare vissterfte in het Grevelingenmeer Fase 1a – effect van de Flakkeese spuisluis
- Het visvoorkomen in het Veerse Meer, een schets van de situatie vóór de ingebruikname van het doorlaatmiddel in de Zandkreekdam
