Invloed van de Japanse oester op hardsubstraatgemeenschappen
Om te beoordelen of de toename van de Japanse oester in het sublitoraal invloed heeft op de soortensamenstelling en diversiteit zijn door Kluijver en Dubbeldam (2003) de sublitorale gegevens met betrekking tot sessiele (vastgehechte) organismen geordend. De gegevens zijn zo geordend dat er een relatie is gelegd tussen de soortdiversiteit van hardsubstraatlevensgemeenschappen (uitgedrukt in de Shannonindex) en het bedekkingspercentage van het sublitorale harde substraat door oesters (figuur 2). Daaruit blijkt dat als het bedekkingspercentage van de Japanse oester groter wordt, de soortendiversiteit van de levensgemeenschappen daalt. Ook valt op dat de verscheidenheid aan diverse levensgemeenschappen afneemt bij een toenemende bedekkingsgraad. De Oosterschelde zal dus bij toename van het oppervlak met een hoog bedekkingspercentage Japanse oesters naar verwachting soortenarmer worden en de verscheidenheid aan levensgemeenschappen die van oorsprong op de harde ondergrond voorkomen lijkt minder te worden. Hiertegenover staat dat de Japanse oester ook een soort is die habitatvormend is: de grote schelpen en/of oesterriffen zelf bieden een nieuwe leefomgeving.
Figuur 2: Relatie tussen bedekkingspercentage van het harde substraat met Japanse oesters en de diversiteit van de sublitorale hardsubstraatgemeenschappen (Geurts van Kessel 2004).
Vooroeverbestortingen
Rijkswaterstaat heeft in de Oosterschelde een aantal vooroevers bestort met staalslakken, breuksteen en zeegrind om de erboven liggende dijken te versterken. De eerste bestortingen hebben plaatsgevonden in 2009 en de laatste staan gepland voor 2021. Door de bestortingen verdwijnt de bestaande lokale fauna en flora tijdelijk. Daarnaast kan er uitloging van stoffen uit staalslakken optreden, zoals zware metalen. Er is een programma opgezet om de effecten te monitoren. Allereerst is de aanvangssituatie bepaald in een zogenaamde T0-meting, zowel voor de bodemdiergemeenschappen als voor de gehalten aan zware metalen (Heuvel 2009). De resultaten van de jaarlijkse monitoring zijn gerapporteerd in een aantal rapporten (Tangelder et al. 2014), (Tangelder et al. 2015). De conclusie is dat de bodemdiergemeenschappen zich snel na een bestorting beginnen te herstellen en dat er geen verschil is tussen die op breuksteen en staalslakken.
Op basis van de historische data (trend 2009-2014) en de uitgebreide bemonstering zoals uitgevoerd in 2014 is er geen eenduidig effect gevonden in de metaalgehalten in biota als gevolg van het storten van de oeververdediging met staalslakken en breukstenen. Dit geldt zowel voor de temporele trend als ruimtelijke analyse. Desondanks kunnen de (korte termijn) effecten van type bestorting niet geheel uitgesloten worden (Jansen et al. 2015).
Verder zijn er op basis van het in 2015 uitgevoerde mesocosm-experiment en de (veld)monitoring geen ecologische effecten van uitloging van zware metalen uit verdedigde vooroevers waargenomen (Tangelder et al. 2016).
Onderzoek naar de gehalten van uitlogingsstoffen in kreeften liet geen duidelijke uitkomst van de aan- of afwezigheid van zware metalen zien (Tangelder 2015).
In het kader van het RAAK-PRO-project Building for Nature is het effect onderzocht van specifieke structuren in het ontwerp van een bestorting en de gebruikte materialen op kolonisatiesnelheid en de soortenrijkdom van in- en epifauna. Een van de conclusies is dat de aanwezigheid van breuksteenriffen een duidelijke meerwaarde betekent voor de snelle vestiging en ontwikkeling van hardsubstraatsoorten ten opzichte van zeegrind Tangelder et al (2017).Ten slotte zijn er in 2014 twee onderzoeken uitgevoerd naar de effecten van de stort van zeegrind en de daarbij optredende vertroebeling door slib op de groei en eventuele sterfte van mosselen. Er werd geen significant effect gevonden op de groei van mosselen die in mandjes waren uitgezet (Wijsman en Brummelhuis 2015), terwijl de extra sterfte in een mosselperceel nabij een stortlocatie niet met zekerheid aan de bestortingen kan worden toegeschreven, maar ook niet kan worden uitgesloten (Smaal 2105).
Referenties
- Verlopend tij, Oosterschelde, een veranderend natuurmonument, Geurts van Kessel, A., RIKZ, december 2004.
- T0 monitoring vooroeververdediging Oosterschelde; cluster 1 - 2009, Heuvel, M. van der, IMARES Wageningen UR, 22 december 2009.
- Gehaltes aan zware metalen in biota op stort- en referentielocaties in de Oosterschelde & Westerschelde. Data rapport 2014, Jansen, H., S. Glorius, M. Tangelder & M. van den Heuvel-Greve, IMARES Wageningen UR, 20 mei 2015.
- De sublittorale hardsubstraatlevensgemeenschappen in de Oosterschelde, evaluatie en ontwikkeling in de periode 1985-2002, Kluijver, M. de en M. Dubbeldam, Aquasense, 24 april 2003.
- Mogelijk verband tussen het storten van zeegrind en sterfte van mosselen op nabij gelegen percelen Hammen 62,63 en 64, Smaal, A., IMARES Wageningen UR, 13 juli 2015.
- Samenvatting onderzoek: Inventarisatie van dichtheden van kreeften op zowel bestorte als niet recentelijk bestorte vooroevers in de Oosterschelde, Tangelder, M., IMARES Wageningen UR, 9 december 2015.
- Monitoring vooroeververdediging Oosterschelde 2015, Tangelder, M., M. van den Heuvel-Greve en M. de Kluijver, IMARES Wageningen UR, 11 oktober 2016.
- Monitoring vooroeververdediging Oosterschelde en Westerschelde 2014, Tangelder, M., M. van den Heuvel-Greve, M. de Kluijver, S. Glorius en H. Jansen, IMARES Wageningen UR, 18 augustus 2015.
- Monitoring vooroeververdediging Oosterschelde 2013, Tangelder, M., T. Schellekens, M. de Kluijver en M. van den Heuvel-Greve, IMARES Wageningen UR, 9 juli 2014.
- Ontwikkeling epifauna, infauna en kreeften (T0, T1, T2) op een ecologisch aantrekkelijke vooroeverbestorting (Schelphoek, Oosterschelde), Tangelder, M., T. van Oijen, M. de Kluijver en T. Ysebaert, IMARES Wageningen UR, 20 juni 2017.
- Effect van vooroeversuppletie met zeegrind op groei en ontwikkeling van mosselen in Oosterschelde, Wijsman J. en E. Brummelhuis, IMARES Wageningen UR, 16 april 2015.
Zie ook
- Monitoring vooroeververdediging Oosterschelde 2015
- Monitoring vooroeververdediging Oosterschelde 2013
- Ontwikkeling epifauna, infauna en kreeften (T0, T1, T2) op een ecologisch aantrekkelijke vooroeverbestorting (Schelphoek, Oosterschelde)
- Gehaltes aan zware metalen in biota op stort- en referentielocaties in de Oosterschelde & Westerschelde. Data rapport 2014
- Monitoring vooroeververdediging Oosterschelde en Westerschelde 2014
- C112.15 Rapport Monitoring vooroever Schelphoek Building for Nature - M. Tangelder - ro.pdf
- Effect van vooroeversuppletie met zeegrind op groei en ontwikkeling van mosselen in Oosterschelde
- Building for Nature RAAK-PRO, Innovaties op dijken en voeroevers (2013-2017), project samenvatting
- Mogelijk verband tussen het storten van zeegrind en sterfte van mosselen op nabij gelegen percelen Hammen 62,63 en 64
- T0 monitoring vooroeververdediging Oosterschelde; cluster 1 - 2009
