Waterbeheer van het zoete Volkerak-Zoommeer

Water- en zoutbalans

Figuur 1: Overzicht van het Volkerak-Zoommeer (RWS 2012).

De aanvoer van water naar het Volkerak-Zoommeer is voornamelijk afkomstig uit Brabant via de Mark/Dintel, de Steenbergse Vliet en de Zoom, zie de pagina Dintel en Vliet. Daarnaast wordt water uit het Hollandsch Diep ingelaten via de Volkeraksluizen en bereikt water het Volkerak- Zoommeer via het schutten van schepen, lozingen van overtollig water uit de omliggende polders, neerslag en kwel (figuur 1). De aanvoer via de Dintel en de inlaat vanuit het Hollandsch Diep vormen de voornaamste posten.
De afwatering vindt plaats via de Bathse Spuisluis in de Westerschelde. Bij de Krammersluizen en de Bergsediepsluis zijn zout-zoetwaterscheidingssystemen aangebracht die verzilting vanuit de Oosterschelde voorkomen. Om te verhinderen dat zout water vanuit het Antwerps Kanaalpand de Kreekraksluizen bereikt, wordt zoet (schut)water vanuit het naastgelegen bufferbekken in het kanaalpand gepompt. Dit gebeurt in hogere hoeveelheden dan waarin water als gevolg van het schutproces naar het Volkerak- Zoommeer weglekt, zie ook de pagina Functioneren van Kreekraksluizen en Gemaal Kreekrak.

Tabel 1 geeft de water- en zoutbalans van het Volkerak-Zoommeer van de jaren 2010-2018. Zie ook Water- en zoutbalans.

Tabel 1: water- en zoutbalans van het VZM 2010-2018 op basis van Water- en Chloridebalans Volkerak-Zoommeer, Deltares 2020
Bron	Jaargemiddelde aanvoer (m³s^-1)	Jaargemiddelde afvoer (m³s^-1)	Bijdrage aan zoutgehalte (mg Cl^-/l)
Volkerak spuisluizen	16,28	0,00	32,67
Volkeraksluizen schut- en lekverlies	3,91	0,00	7,50
Dintel	11,59	0,00	10,91
Steenbergse Vliet (Bovensas)	1,93	0,00	2,60
Kwel	0,39	0,00	23,82
Neerslag op VZM	1,66	0,00	0,30
Openwaterverdamping VZM	0,00	-1,56	0,00
Krammersluizen	0,60	-8,82	153,44
Bergsediepsluis	0,10	-0,15	25,57
Kreekraksluis en -gemaal	0,00	-2,34	0,00
Bathse spuisluis	0,07	-24,35	17,76
Polder aan- en afvoer	2,59	-1,66	33,38
Restterm (sluitfout)	-	-0,26	-
Totaal	39,14	-39,14	307,95

De jaargemiddelde verblijftijd van het Krammer-Volkerak varieert tussen 110 en 200 dagen, van het Zoommeer tussen 40-125 dagen. In voor- (juni) en nazomer (oktober) kan de verblijftijd in beide meren oplopen tot ver boven de 200 dagen; in de echte zomermaanden wordt de verblijftijd gereduceerd door extra wateraanvoer vanuit het Hollandsch Diep (RWS 2012). De wateraanvoer varieert van gemiddeld ruim 17 m³/s, oplopend tot 30 m³/s in droge periodes tot zelfs 50 m³/s na de extreme droogte in het voorjaar van 2011 (De Vries et al. 2011).

Behrens en Jansen (1992) hebben de mogelijkheden onderzocht om door middel van verschillende maatregelen te komen tot een beperking van de watertoevoer naar het Volkerak-Zoommeer via de Volkerakinlaatsluis. Op deze manier zou de vracht aan verontreinigingen vanuit het Hollandsch Diep worden verminderd.

Waterakkoord

In het Waterakkoord Volkerak Zoommeer hebben de betrokken partijen (Rijkswaterstaat Zee en Delta, Waterschap Brabantse Delta, Waterschap Hollandse Delta, Waterschap Scheldestromen, Rijkswaterstaat West-Nederland Zuid en Rijkswaterstaat Zuid Nederland) afspraken gemaakt met het oog op een doelmatig beheer en goede verdeling van het beschikbare water onder normale en bijzondere omstandigheden met als randvoorwaarde het geldende peilbesluit Volkerak-Zoommeer (Anon. 2001). Het waterakkoord is geactualiseerd in 2016 (Anon. 2016). Zie verder de pagina Waterakkoord.

Watersysteemanalyses

Over de ontwikkelingen van de waterkwaliteit en de ecologie in het Volkerak-Zoommeer sinds de afsluiting in 1987 geven onderstaande rapportages een goed inzicht.

Tosserams et al. (2000) geeft een overzicht van de ecologische ontwikkelingen vanaf de totstandkoming van het zoetwatersysteem Volkerak-Zoommeer, met de afsluiting van de Philipsdam in 1987 tot het moment van opstellen van het rapport in 2000.

De Systeemrapportage Volkerak Zoommeer 1990-2020 (Deltares 2022) bevat de meest recente gegevens en beschrijvingen van het functioneren van het water- en ecosysteem.

Referenties

Systeemrapportage Volkerak Zoommeer 1990-2020, Anon., Deltares, Rijkswaterstaat, 17 februari 2022.
Waterakkoord Volkerak-Zoommeer, Anon., januari 2016.
Waterakkoord Volkerak/Zoommeer, Anon., mei 2001.
Rapportage scenario-berekeningen waterkwantiteit Volkerak-Zoomeer, Behrens, H. en B. Jansen, RIZA, 1992.
Milieueffectrapportage Waterkwaliteit Volkerak-Zoommeer, ontwerp MER, RWS, Waterdienst en Deltares (red.), Rijkswaterstaat, dienst Zeeland, Waterdienst, Deltares, Royal Haskoning en Arcadis, april 2012.
Het Volkerak-Zoommeer, De ecologische ontwikkeling van een afgesloten zeearm, Tosserams, M., E. Lammens en M. Platteeuw, RIZA, juni 2000.
Water- en Chloridebalans Volkerak-Zoommeer, Vergroesen, Deltares, 18 november 2020.
Waterkwaliteit en water- en nutrientenbalansen Volkerak-Zoommeer 1996-2009, Vries, Ies de, Johannes Smits, Arno Nolte en Chris Sprengers, Deltares, juli 2011.